jam pri nenio pensas, havante cxion jam pretan. Ne, kontrauxdiris sxi, desxirante sin de la teksto, tiuokaze ili komencus pensi nur pri mangxo, kaj cxio. Kaj tiuj, kiuj jam antaux tio pensis nur pri mangxo, komencis pensi, kiel savigxi, kiel helpi al si, --- unue cxiu pensis, kiel helpi al si mem, poste ili poiomete komprenis, ke helpi al si eblas nur kune, tiel, ke cxiuj helpu al cxiuj.

Mi auxskultis kaj pensis: bela knabino, tre similas la panjon. Jam la brusto sxvelas, ho dio. Cxu vere Pauxlinjo havas talenton? Pro tiu penso haroj starigxis, mi kaj fieris, kaj timis. Cxu mi dezirus al la filineto sorton de Stanjo? Malfacila sorto. Kvankam ekzistas, certe, literaturistoj, kiuj banas sin en ricxo --- sed, laux mi, ilin neniu amas, krom tiuj, kiuj drinkas kun ili gxis senkonsciigxo; sed tio same ne estas bona sorto, ni tian ne bezonas. Malfacila, senkompata vivo --- kaj por si, kaj por tiuj, kiuj estas apude. Ne hazarde, versxajne, inter literaturistoj mankas komunistoj, kaj se ecx aperos iu, do li verkas acxe: lispado, edifeco, nuraj moralajxoj kaj nenio viva. Versxajne, tiuj homoj kaj nature, kaj laux devo de sia servo ne povas ne esti tiuj, kiujn oni kutime nomas egoistoj. Sciencisto, por malkovri ion novan, uzas, ekzemple, komputilon kaj sinkrofazotronon; ingxeniero, por krei ion novan uzas tabelojn kaj desegnilojn --- sed literaturisto, por malkovri kaj krei novan, uzas nur vivajn homojn, kaj ne havas li alian manieron, alian vojon. Ne havas alian stablon kaj testejon. Jes, li estas sprita kaj agrabla interparolanto; jes, li povas kortusxe kaj fidele zorgi pri homoj, kiujn li renkontas unu fojon dum duonjaro; jes, li kapablas je mirindaj eksplodoj de sindonemo, abnegacio, --- sed tio estas nur labora instinkto, kiu scias: alie ne eblas penetri en aliulon, sed ja necesas ekkoni tiun, necesas ekbruligi flamojn de pasioj, eksenti fremdajn sentojn propraj, kaj la proprajn --- grandaj, por poste elsucxitaj el tiu cxi sindono impresoj, difraktigxinte, digestigxinte, iam kusxigxu sur paperon, kaj dekoj da miloj da fremdaj homoj, legante, sentu akrajn korpikojn kaj balancu kapojn: kiel gxuste! kiel prave!.. kaj, satsucxinte, li elrampos el vi, mem suferante pro subita fremdigxo ne malpli, ol vi --- sed tutegale eliras neeviteble, desxirigxas kun sango, timigite hakas etenditajn al li en senespera peno reteni manojn kaj lasas tiun, por kiu, sxajne, vivis, en cindro, en ruinoj kaj ploro. Gxuste kiel Stanjo min nun.

Kaj alie --- li ne povas. Tia laboro.

--- Pacxjo, --- mallauxtete demandis Pauxlinjo, kaj mi komprenis, ke sxi jam delonge silentas. --- Pri kio vi tiel enpensigxis?

--- Pri vi, filinjo, --- diris mi, --- kaj pri viaj regnanoj.

--- Vi ne timu, --- diris sxi, alirante. Sxi sidigxis sur kubutapogilon de mia fotelo kaj metis la manon sur mian sxultron. --- Mi ne malutilos al vi. Simple necesas ja iel ilin rekonsciigi. Nu, dum ioma tempo ili sentos doloron, jes. Mi nun komencis duan parton. Cxio finigxos bone.

Almenaux pro tio dankon, pensis mi. La pordo malfermigxis, kaj en la kabineton eniris Liza. Sxi ekridetis, rigardante al nia konfida etoso.

--- Karaj knaboj kaj karaj knabinoj! Cxu vi ne deziras iomete mangxi? Saveljevna jam arangxis la tablon.

--- Deziras, --- diris mi kaj ekstaris.

--- Deziras, --- ripetis Pauxlinjo tre solide kaj ankaux ekstaris.

Krocxinte la manojn, ni nehaste, kiel plenagxuloj, ekiris al la mangxocxambro post Liza.

Sxi iris iomete antauxe, en longa, libera robo gxis kalkanoj --- la vespa talio estis cxirkauxligita per vasta zono. Hela nebulo de haroj balancigxis laux takto de pasxoj. Mi flugos matene, pensis mi. Tutegale nokte tie mankas aferoj --- cxu en la flughaveno sidi? Por kio? Netolereble mi volis atingi Lizan kaj flustri: «Pardonu... pardonu...» Mi ofte songxis: mi cxion-cxion al sxi rakontas, kaj sxi, laux ilia kristana moro, per potenco, donita al sxi de Dio, absolvas miajn pekojn... Foje ecx, sxajne, mi balbutis tion dum dormo. Kion sxi auxdis? Kion komprenis?

Ni vespermangxis. Poste, babilante pri bagateloj, trinkis teon kun papavaj kringoj. Poste Pauxlinjo, preninte transistoran ricevilon, foriris al si --- kusxigxi dormi kaj dormige vagi laux la etero, eble tie trovigxos iu moda melodio. Kaj Liza versxis por ni ankoraux po taso, poste ankoraux. Sxi povis trinkadi teon laux malnovaj kutimoj --- gxis sepa sxvito --- nu, kaj mi kune kun sxi.

--- Kia bona vespero, --- diris Liza. --- Kia bona vespero estas, cxu vere?

Mi estis certa, ke Pauxlinjo delonge dormas. Verdire, ecx miaj propraj okuloj jam gluigxis; mi malstrecxigxis, moligxis. Kiam Pauxlinjo en nokta cxemizo subite eniris la mangxocxambron, mi ecx ne komprenis, kial sxi movigxas, kiel blinda.

Sxi ploris. Ploris sensone kaj amare. Sxi penis ion diri --- kaj ne sukcesis. Visxis la vizagxon, snufis. Ni sidis, sxtonigxinte.

--- Pacxjo... --- gorgxe diris sxi. --- Pacxjo, oni vian komuniston mortpafis!

--- Kio?! --- ekkriis mi, eksaltante. La taso, abrupte tintinte cxe la subtaso, renversigxis, kaj densa teo, aromanta je mento, versxigxis sur tablotukon.

La ricevilo staris sur kuseno de Pauxlinjo. La anoncisto parolis:

«... Proksimume je la dek unua kaj dudek. Unu aux du nekonatoj, kasxatendinte la patriarkon apud enirejo, faris kelkajn pafojn, elsxiris tekon, kiun la patriarko portis en la mano kaj, uzante mallumon kaj relativan senhomecon sur la strato, forkuris. En serioza stato la suferinto estas transportita al hospitalo...»

Viva. Ankoraux viva. Nur li restu viva.

Tio ne povus esti hazardo. Preskaux ne povus.

Al kiu mi diris, ke mi intencas konsulti la patriarkon? Al la ministro kaj Lamsdorf...

Kaj al Stanjo.

Ne povas esti. Ne povas esti. Ne povas esti!!!

Mi sovagxe cxirkauxrigardis. Pauxlinjo ploris. Liza, same alkurinta cxi tien, staris en la pordo, alpreminte la pugnon al la lipoj.

--- Mi devas paroli telefone. Eliru el cxi tie.

--- Pacxjo...

--- Eliru! --- mugxis mi. Ili tuj malaperis, la pordo firme fermigxis. Mi desxiris la parolilon.

Cxe Stanjo ludis muziko.

--- Stanjo...

--- Oj, de kie vi?

--- El la hejmo.

--- Tio estas io nova. Cxu tio estas bona signo aux male? --- sxi havis tute sobran vocxon, tio estis bona. Sed rauxketa baritono, lauxte demandinta malproksime de la mikrofono ion similan al «Kto to jest?», montris nemalgrandan gradon de ebriigxo. Nature, la konjakon trinkacxas. Versxajne jam la duan botelon atingis. «Tio estas mia edzo», --- ruslingve diris Stanjo, kaj, kvazaux iu lutlampo blovis en mian koron flamon akran kaj malmolan.

--- Kaj ni cxi tie, Sacxjo, sidas sen vi, rememoras pasintan lirikon, planas estontajn aferojn...

--- Nur ne absorbigxu en lirikon.

--- Mi ecx ne fumas. Imagu, li prenas de mi en «Ne zginela» tutan kolekton da versajxoj, je sepcent linioj!

--- Mi gratulas. Stanjo, cxu vi...

--- Mi volas preni rusan pseuxdonimon. Cxu mi povas uzi vian familinomon?

--- Ni devenas de Gediminidoj. Tio estos precioza, speciale por Polio. Stanjo, auxskultu...

--- Kaj cxu la frauxlinan familinomon de Liza?

--- Pri tio endas demandi sxin.

--- Do, mi ne povas, --- suspiris sxi.

--- Stanjo, cxu vi al neniu diris pri tio, kien mi intencas flugi?

--- Ne, kara, --- sxia vocxo tuj seriozigxis. --- Cxu io okazis?

--- Cxu vi estas certa?

--- Sed al kiu mi povis? Mi ecx ne eliris, kaj kun Janusz ni havas tute aliajn temojn.

--- Eble, telefone?

--- Mi kun neniu parolis telefone, --- sxi jam komencis incitigxi. --- Honestan vorton, kun neniu, Sacxjo. Suficxas.

--- Nu, bone... --- mi forte frotis la vizagxon per libera manplato. --- Cxio estas en ordo, pardonu.

Mi treege, neelteneble hontis. Pro tio, kio venis en mian kapon.

--- Stanjo... Vi estas tre bona. Dankon al vi.

--- Sacxjo, --- sxia gorgxo, sxajne, spasmis. --- Sacxjo. Mi ja ecx ne scias, kiel vi al mi rilatas. Cxu vi min almenaux iomete amas?

--- Jes, --- diris mi per solaj lipoj. --- Jes, jes, jes, jes!!

Sxi silentis iom.

--- Cxu vi min auxdas?

--- Jes, --- diris mi lauxte. --- Jes. Kaj jen kio ankoraux. Vi ne diru al li, kio mi estas. En senco, kie mi laboras.

--- Kial?

--- Nu, eble tio malhelpos al la publikigo.

--- Kia vi estas ridinda, --- denove diris sxi. --- Kial do malhelpos?

--- Nu... --- mi ne sciis, kiel esprimi pli takte. --- Li sxajne iomete tro interesigxas pri naciaj problemoj...

--- Cxu vi, --- sxia vocxo denove sxangxigxis, ree igxis abrupta kaj malamika, --- pri cxiuj miaj amikoj nun informigxos en viaj dosieroj? Li estas en iu via sliparo de nelojaluloj, cxu? Kia acxo! --- kaj sxi jxetis la parolilon.

Plauxd'-plauxd'-plauxd'.

Jen, zorgis.

Kie sxi trovis tiajn vortojn. «Nelojaluloj...» Sxi legu malpli da historia makulaturo...

Mi ne kredas. Ne povas esti.

Cxu vere koincido?

Tiaj --- ne okazas.

Mi denove prenis la parolilon.

--- Frauxlino, kiam vi havas plej proksiman flugon al Simbirsko?

[ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]

Notoj pri la cxapitro

La aferoj bonas, kiel fulgo blankas... ---

Rusa proverbo.

«Aragvo» ---

Kartvela konjako.

Jxukovskij ---

Bazilo (Vasilij) Jxukovskij (1783--1852), fama rusa poeto de XIX-a jarcento, amiko de Pusxkin.

Li sendube formangxos, sed kiu ja al li donos ---

Proverbigxinta citajxo el fama rusa anekdoto:

«En zoologia gxardeno vizitanto demandas serviston: "Cxu tiu cxi foko povas formangxi sitelon da fisxo?" --- "Jes". --- "Kaj du sitelojn?" --- "Jes". --- "Kaj tri?" --- "Gxi sendube formangxos, sed kiu ja al gxi donos?!"»

Neniam plu mi ilin vidos, kiel proprajn orelojn ---

Rusa proverbo.

«Aperis la luno purpura» ---

Fama rusa romanco. Por gxuste kompreni la aludon, rememoru, ke en pluraj lingvoj unu sama vorto signifas kaj lunon, kaj monaton.

pudo ---

Malnova rusa mezurunuo de pezo; proksimume egalas al 16 kilogramoj.

Bakunin ---

Mihxailo Aleksandrovicx Bakunin (1814--1876), fama rusa revoluciulo kaj publicisto, partoprenanto de la revolucio de 1848--1849 jaroj en Germanio; unu el ideologoj de anarkiismo; partoprenanto de Unua Internacio, kontrauxulo de marksismo.

Necxaev --- Sergeo Gennadievicx Necxaev (1847--1882), rusa revoluciulo-komplotulo, partoprenanto de studenta movado en Peterburgo en 1868--1869 jaroj, en 1869--1871 estis proksime ligita kun Bakunin, kreis sekretan organizon «Popola revengxo» (1869); en 1872 estis transdonita de svisaj potencoj al la rusa registaro, mortis en Petropavlovska fortikajxo (prizono). Liaj revoluciaj ideoj estis aparte kruelaj kaj perfortemaj. Li kaj liaj adeptoj igxis prototipoj por romano de Dostoevskij «Demonoj».
«Kto to jest?» ---

«Kiu estas tio?» (en la pola)

Gediminidoj ---

Idoj de litova grandprinco Gedimino. Nepo de Gedimino Jagelo igxis fundinto de pola dinastio de Jagelonoj. En Rusio tio estas princa brancxo, dua laux altrangeco post Rurikidoj.

[ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]
 * Simbirsko *  1

En orangxkolora matena auxroro estis malfermigxanta sub ni Simbirsko --- inter hela, pli hela ol la cxielo, spegulo de Volgo, ecx de tiu cxi alto aspektanta vasta, kiel oceano, kaj rubando de Svijago, bizare serpentumanta laux monteta ebenajxo de Volga dekstra bordo. Negranda, sed eminenta urbo. Iam gxi estis randa gardposteno de orienta linio, defendanta limojn de la lando, elsxovitajn dum caro Alekseo Mihxajlovicx en cxi tiun stepan foron. Al mi cxiam sxajnis nehazarda, ke gxuste cxi tie ducent jarojn antaux naskigxo de la unua patriarko de komunistoj de Rusio ricevis finan baton je pugo ebria rabisto Stecxjo Razin --- elpremita el Persio, elpremita el Kaspio, sen ajnaj rimorsoj decidinta dibocxi, se tielas la aferoj, sur la patra tero, varbante armeon per promesoj de liberoj kaj, kiel esprimus iu Necxaev, de estonta justa sociordo: «Bucxu, kiun vi volas --- libero!» Sed perforto ne trairis cxi tie jam tiam. Eble, cxi tie estas tia auxreolo... jen ankoraux unu koro de Rusio. Foje al mi sxajnis, ke tuta tiu senlima, kiel kosmo, regno konsistas nur el koroj --- jen takte, jen iomete malkune ili batas senlace, potence kaj cxiam emociplene.

Kaj nun perforto, malbelega, kiel lepro, penetris cxi tien.

Cxu eble vere estas mutacia viruso?

Kiel senpeza papera kolombo la sepcentloka giganto glisis sur betonon kaj haltis je cent metroj de flughavena domo. Kvieta auxroro floris sur duono de la cxielo, kiam ni eliris al libera aero. Longa vico de kursaj busoj rapide ensucxis versxigxintan el internajxo de la avio homan maron kaj, ronkante, disigxis --- iuj al Simbirsko, iuj al Isxeevko, iuj ien aliloken.

Gxis la centro de Simbirsko estis kvaronhoro da veturado.

Mi sendis la grupon «Dobro» en hotelon, kie nin cxiujn atendis cxambroj, kaj mem ekvagis laux la urbo, senhoma kaj senmova dum tiu cxi frua horo. Levigxis la rugxa sundisko, kaj dormantaj domoj dronis en rozkolora lumo; iomete fumigxis super herbejetoj de la Karamzina gxardeneto rozkolora nebulo, saturita de langvora odoro de finfloranta siringo. Kiom da siringaj generacioj sxangxigxis post la tempo, kiam cxi tie promenis la granda historiisto? Cxarme mallerta, kiel bovido, longa domo, kie naskigxis la auxtoro de «Oblomov», ridetis al mi per topazaj rebriloj de malnovmodaj fenestroj. Laux eksa Streleckaja, nun Lenina strato, preter apartenanta al la patriarkejo instituto de preskriba kondutologio mi eliris al la Malnova Krono. Plue mankis vojo --- estis deklivo kaj freneza, blindiga Volga vasto.

Maldekstra alo de la instituto, konstruita sammaniere, kiel konservigxintaj malnovaj domoj de la strato, tusxis domon de Pribylovskij, en kies alo naskigxis la unua patriarko.

Estis ja io nekontesteble rusa kaj, mi ne timu pompan vorton --- ekumena en realigita de li mirinda transformo. Li gxuste divenis kasxitan sencon de la tiel nomata ekonomia instruo, pro kiu vertigxis multaj kapoj, kies tuta preskriba parto, diference de la suficxe profunda priskriba, reduktigxis, se forlasi grandanimajn revojn pri vica estonta justa sociordo, tiajn kompreneblajn kaj tiajn absurdajn, al la frazo, ekde la antikvaj tempoj sxatata de cxiuj banditoj, ludantaj je nobleco kaj per tio anticipe subacxetantaj malricxulojn, kun espero, okaze de neceso, ricevi de ili logxejon kaj panon: ni deprenu de tiuj, kiuj posedas, kaj donu al tiuj, kiuj ne posedas. Certe --- ja la deknauxa jarcento! --- kun amaso da inteligenciaj klauxzoj: tion, kio estas eksproprietigita disde la popolo; tion, kio estas gajnita maljuste... kvazaux, ecx por momento mallevigxinte el teoriaj altajxoj sur la pekan teron kaj rememorinte pri la homa naturo, eblus imagi, ke en sanga febro de deprenado iu esploros kaj kapablos esplori, kio estis gajnita juste, kaj kio --- ne. Logiko estos mala: kiu posedas --- tiu estas maljusta, jen kion mugxas homamaso cxiam, komencante de la unuaj kristanoj, de Likurgaj reformoj, kaj pri tio gxi ne kulpas, tio vere estas la plej simpla kriterio, provizanta momentan respondon en duuma sistemo «jes -- ne»; en homamaso cxiuj estas egalaj kaj simplaj, kaj hastas konstrui justan sociordon, dum la homamaso vivas, kaj tiam ne povas ne postuli agojn rapidajn, simplajn kaj egalajn rilate al cxiuj, la duuma kodo estas maksimumo de komplikeco, gxis kiu la homamaso kapablas levigxi.

Jes, dekomence la koncentrado de posedajxoj kaj monrimedoj okazis per forto, rabo, neimagebla krueleco --- sed, kiam gxi estas finigxanta, kaj la favoratoj de la miljara vetkuro jam difinigxis, rompi iliajn krurojn sur fina vojo kaj per sama krueleco depreni de tiuj, kiuj iam iel --- tutegale, kiam kaj kiel --- gajnis, donante monon, masxinojn, minkampojn, bienojn, teritoriojn al tiuj, kiuj ilin havas malmulte aux tute ne havas, signifas devigi la historion fari duan pasxon sur la sama loko; kaj poste, probable, ankoraux unu, kaj ankoraux, kaj ankoraux, enigante la socion en vicon de plifortigxantaj memgenerantaj osciloj, similaj al tiuj, pro kiuj pereis Kislenko, kaj tio havas nur unu finon: plenan detruon de molekula strukturo, plenan ekstermon kaj de venkintoj, kaj de venkitoj. Kaj por kio necesas versxi al la nunaj malposedantoj vinagron en sangon, inciti, kiel oni incitas hundojn gxis frenezo, parolante pri restarigo de historia justeco! Historio ne scias justecon, samkiel ne scias gxin la tuta naturo. Cxu estas justa la gravita konstanto? Cxu estas maljusta la drivo de kontinentoj? Ecx homoj ne estas justaj aux maljustaj; ili povas esti karitataj aux senkompataj, malavaraj aux avaraj, antauxvidaj aux blindigitaj, bonkoraj aux indiferentaj, sed justeco estas sama ludo de cerbo, sxvebanta inter abstraktajxoj, kiel ideala gaso, kiel kvadrata radiko el minus unu.

Kaj jen li prenis tiujn formulojn de la instruo, kiuj portis en si nek preskribojn, per kiuj jam en antikvaj tempoj komencis en Romio cxiu vica imperatoro, nek rozkoloran deliron pri bazita sur komuna posedo estonta socia ordo, eltiris el ili longan, kiel solitero, cxeneron de komunigontaj reloj, arganoj, plugiloj, kaldronoj, baskuloj kaj pistoj, kaj anstatauxigis ilin per animo. Kvazaux homoj zorgas unu pri alia per baskuloj kaj pistoj! Lokomotivo povas havi ecx mil jurajn posedantojn, cxu samtempe, cxu lauxvice, sed reale posedas la lokomotivon aux masxinisto, aux tiu, kiu staras super la masxinisto kun fusilo en la mano. Homoj zorgas unu pri alia per deziroj kaj faroj, kaj, se suficxe granda parto da homoj konstante memoras, ke cxiu perforto, cxiu profitcela trompo, cxiu malestimo riskigas la tutan homan genton, malpliigante gxiajn sxancojn elvivi en tia maljusta, morta, vakua, atoma, radia, bakteria Universo --- cxu ne estas tutegale, kiu posedas la lokomotivon?

Jes, homoj kapablas al tio diversgrade, homoj estas diversaj. Sed estas ja pli bone scii, kiu kion kostas, ol per rimedoj de sxtata perforto igi cxiujn aspekti unuecaj altruistoj, sed esence --- nur sxajnigi kaj atendi nur signalon, por ekataki unu alian... Jes, kelkaj homoj je tio dume tute ne kapablas. Ili gxis nun foje pafas.

Por kio, ho dio, por kio ili gxis nun pafas?!

Mi ecx ne rimarkis, kiel mi sidigxis por fumi sur lignotabulan benketon cxe perono. Tie nun estas muzeo. Kaj en la domo de Pribylovskij mem jam dum preskaux jarcento estas centraj institucioj de la patriarkejo.

De cxi tie hieraux vespere eliris la sesa patriarko, ecx ne pensante, ke li ne atingos sian logxejon.

Por kio ili pafas?

«Trovu ilin kaj mortigu».

Jam venis tempo. 2

Mi prezentis min, montrinte legitimilon. Fulmorapide butonumante superan butonon de uniforma jako, la dejxoranto haste ekstaris.

--- Oni vin atendas, sinjoro kolonelo. Nin jam vespere avertis la ministrejo.

--- Kiu enketas la aferon?

--- Majoro Usolcev. Cxambro naux.

Usolcev estis ankoraux relative juna, sed lia mallargxa, magra vizagxo kun krocxigxemaj okuloj montris spertan kaj insisteman detektivon. Se tia ulo trovos spuron --- jam ne eblos lin fusxigi.

--- Mi neniamaniere intencas damagxi viajn rajtojn, --- manpreminte, tuj diris mi. --- Mi ne intencas ecx kontroli vin. Min simple interesas tiu cxi afero. Estas kauxzoj opinii, ke gxi estas ligita kun la pereo de «Carido».

--- Jen kiel, --- silentinte kaj kolektinte pensojn, diris Usolcev. --- Tiuokaze cxio estas klara. Nu, ne cxio, certe... Kia estas naturo de tiu cxi ligo, cxu vi povas almenaux aludi?

--- Se tio plifaciligus sercxadon de la pafinto, mi tion farus. Sed dume mi ne malhelpu al vi, pardonu. Cxio estas tre nedifinita.

--- Bone, sinjoro kolonelo, tiam ni lasu tion, --- li denove silentetis. --- La pafintoj estis du. La vivo de la patriarko, kiel mi scias, estas ekster dangxero, sed lia stato estas tre serioza, kaj li gxis nun estas senkonscia. Kvin trafoj --- estas simple miraklo, ke estis neniu mortiga... Sidigxu cxi tien. Jen cindrujo, se vi deziras. Cxu vi matenmangxis? Mi povas ordoni alporti teon...

--- Kaj cxu vi mem matenmangxis? --- ridetis mi. Li konfuzite movis la manplaton laux nekonvene por lia agxo maldensaj haroj.

--- Mi vespermangxis je la kvara matene, do tion tute eblas opinii matenmangxo.

--- Kaj mi mangxetis en la avio. Do, kia estas motivo?

--- Esence, la motivo mankas.

A ha, pensis mi.

--- Komence ni opiniis, ke tio estas ia stranga rabo, sed du horojn post la afero la teko de la patriarko estis trovita sur strato, sub arbustoj de Moskva bulvardo.

--- Cxu gxi estis malfermita?

--- Jes, sed, jugxante laux gxia aspekto, oni nenion prenis el gxi. Kvankam oni fosis en gxi, kaj sur unu el la paperoj ni trovis spuron de etfingro. La teko estis forjxetita, kvazaux dum kurado aux el auxto, parto de la paperoj elfalis sur la teron.

--- Kio entute estas en la teko?

--- Nenio alloga por rabistoj. Parto de manuskripto, super kiu laboras la patriarko. Personaj dosieroj de aspirantoj al liberigxanta posteno de estro de laboratorio de etika memagordado cxe la patriarkejo --- la antauxan labestron oni elektis deputito de Dumo. Almanako de skandinavaj sagaoj, adaptitaj por infanoj, en traduko de Ule Vanganen --- la sekretario diris, ke la patriarko acxetis la almanakon hieraux tage, kiel donaco por la nepo. Financa raporto de sakristiano...

--- Eble, la rabistoj opiniis, ke tie estas io pli valora, kaj konvinkigxinte pri sia eraro, forigis la krimpruvajxon.

--- Tio estas la sola, kio venas en la kapon. Sed kiu en normala mensostato povus imagi, ke la patriarko portas en la teko briliantojn aux narkotajxojn?

--- Eble, la rabo estas nur maskigo de politika ago? --- demandis mi. Usolcev kuntiris la sxultrojn kaj respondis:

--- Rare sentalenta maskigo.

--- Sed eble iu estis ne en normala mensostato?

La majoro silentis iom kun foresta aspekto.

--- Tiun replikon, sinjoro kolonelo, tian plursignifan kaj misteran, mi opinias kauxzita de tiu informo, kiun vi, versxajne, disponas, sed mi --- ne. Nenion al vi mi povas respondi.

--- Sinjoro majoro, vi komprenis min malgxuste! --- diris mi, kaj pensis: kia ofendigxema li estas. --- Mi nur intencis informigxi, cxu ne okazis en la urbo lastatempe iaj aliaj, malpli gravaj incidentoj, ligitaj kun neklarigebla vandalismo, neprovokita agreso kaj tiel plu. Eble, simple agis maniulo!

Usolcev dum kelkaj sekundoj esploreme rigardis al mia vizagxo, kaj poste subite largxe ekridetis, kvazaux petante pardonon pro la eksplodo. Kaj mi konfuzite pensis, ke, savu min dio, li povis taksi miajn vortojn pri neprovokita agreso kiel aludon al sia propra konduto. Mi tute ne deziris lin ofendi. Li placxis al mi.

--- En mian kapon tio ne venis, --- konfesis li, --- sed, versxajne, tial, ke mi precize scias, ke tiaj incidentoj en la urbo ne okazis. Kio koncernas maniulon, do... unue, en nia okazo ili estas du, kio estas rarega okazo --- ke du maniuloj agas kune. Due, la afero estis ne impulsa, sed preparita. De la patriarkejo gxis la hejmo de la patriarko estas malpli ol duonhoro da pasxado, kaj dum bona vetero la patriarko, nature, ne uzis auxton. La atenco estis farita en la plej oportuna por tio loko, en gxardeneto, limanta logxejan kvartalon, kie trovigxas la hejmo de la patriarko --- tie estas malpli hele kaj estas malpli da homoj, ol ie ajn sur la itinero de la patriarkejo gxis la hejmo; kaj la maniuloj evidente jam observis, kiel iradas la patriarko kaj kien. Ankaux lokigxis ili ne en hazarda maniero, kaj tio signifas, ke ili evidente estas profesiuloj, almenaux --- unu el ili.

Kun tiuj vortoj Usolcev ekstaris; alveninte la tablon, li prenis unu el paperoj kaj alportis al mi. Tio estis rekonstruita laux depozicioj de nemultaj atestantoj skemo --- kiu kiel staris, kiu kiel movigxis; per rugxaj streketoj estis markitaj linioj de pafoj --- da ili estis ok; per rugxaj krucetoj estis markitaj lokoj, kie estis la patriarko en momentoj de trafoj, da ili estis kvin; li ankoraux penis kuri, poste rampis, kaj per dika rugxa rondeto estis markita loko, kie li haltis. Mi rigardis, kaj tuta bildo de tiu tri- aux kvarsekunda batalo de unu senarma kun du armitaj homoj pli klare ol la realo staris antaux miaj okuloj; la dentoj knaris pro kompato al li kaj pro malamo al ili.

«Trovu ilin kaj mortigu».

Jes, ili tre gxuste staris. Post la unua pafo la patriarko ekkuris --- rekte al la dua, kaj tuj trafis al la kuglo, truinta la dekstran pulmon.

Sed pafis ili ne tre bone. Banditoj, jes, sed ne teroristoj-profesiuloj. Vere, tio pli similas al rabatako, ol al terorisma ago.

Se oni volus lin murdi, ili murdus lin, komprenis mi. Jes, ili povis pensi, ke li estis morta, sed neniu al ili malhelpis, neniu fortimigis, ili disponis pli ol sekundojn; se ilia celo estus gxuste murdo, cxiu el ili povus fari kelkajn pasxojn kaj finmurdi la kusxantan per tusxa pafo.

Do, la celo estis rabo.

Sed, se ili bezonis la tekon, por kio necesis tia pafado? Suficxus aliri, kontuzi, elsxiri... simple aspergi ion en la vizagxon, kapti la tekon kaj fugxi!

Kaj krome, kion do ili, vere, atendis trovi en la teko de la patriarko de komunistoj, strikte, kvankam ne tiom fervore, kiel kristismaj monahxoj, sekvantaj principon de neakirado?

Do, ankaux ne rabo.

Cxu kruele, sed ne gxismorte, kripligi, sed sxajnigi rabon, por nin impliki?

Sed Usolcev pravas, sxajnigi eblus pli bone --- jxeti la tekon ne al arbustoj je du pasxoj de la loko de la atenco, sed ekzemple, en Volgon, metinte internen du sxtonojn --- kaj neniu neniam gxin trovus.

Sed eble ili bezonis gxuste la paperojn? Ili informigxis, eksciis ion --- kaj forjxetis, kiel rubajxon. Sed kion? Cxu la financan raporton? Cxu detalojn de biografio de iu kandidato al labestro? Nekompreneble...

Necesas skrupule analizi cxiujn paperojn.

--- Cxu balistika ekspertizo? --- demandis mi.

--- «Walter» kaj «Makarov». Du kugloj trafis al arboj, unu al muro de malproksima kontrauxa domo. Pri la «Walter» estas nenio sciata; sed el la «Makarov» oni antaux tri jaroj pafis al enkasigisto en Igarko. La pafinto estas en prizono, mi mendis lian dosieron.

--- Kio pri la fingrospuro?

--- Sur la paperoj kaj sur la teko, certe, estas amaso da fingrospuroj, sed cxiuj apartenas al laborantoj de la patriarkejo, precipe al la patriarko mem. Kaj estas unu neidentigita spuro. Sur la paperujo kun personaj dosieroj. Sed ne sxajnas, ke gxin oni malfermis --- pli versxajne, la tekon oni trarigardis, sercxante ion alian. Trarigardis homo en gantoj, evidente, li ankaux la tekon kaptis --- kaj la dua, jugxante laux siaspeca impeta malklareco de la fingrospuro, simple forpusxis la paperujon for de si, kvazaux incitite, jen tiel, --- Usolcev montris per gesto, --- per egxo de la manplato, kaj per malgranda fingro hazarde tusxis, li ecx povis mem ne rimarki tion.

--- Do, sxajne, ili tamen atendis trovi en la teko cxu kolieron de Marie-Antoinette, cxu Kohinoor-on --- sed, trafinte pacan burokratajxon, incitite forjxetis gxin, cxu?

--- Gxuste tiel. En nia banko tiaj fingrospuroj mankas. La operatoro nun laboras kun la Informa Reto.

--- Cxu iu vidis la atakintojn?

--- Oni vidis, kiel du uloj elkuris el la gxardeneto tuj post la pafado kaj malaperis malantaux angulo, kaj tie auxdigis bruo de forveturanta auxto. La auxton vidis, sxajne, neniu.

--- Cxu iliajn vizagxojn?

--- Ni faris fotorobotojn por ambaux. Sed tre malbonkvalitaj --- ja estis nokto. Ni iru al la komputilo.

La unua vizagxo, aperinta sur la ekrano, suficxe krude skizita per ne tute ligantaj inter si grupoj de trajtoj, nenion al mi rememorigis. Sed la dua...

Tiu vasta plata muzelo... Tiu nobla stako de grizaj, konvenaj al iu genia akademiano, kuspitaj haroj... Mia koro pusxigxis en la gorgxon, mi ecx frapis mian genuon per la mano pro antauxsento de sukceso.

--- Provu, --- penante paroli trankvile, proponis mi, --- mendu en la datumbanko de la Informa Reto portreton de Becxjo Cin kaj komparu per identigilo.

--- Becxjo Cin? --- redemandis Usolcev.

--- Jes. Laux mi, neniu en la mondo scias lian patronomon. Ekstremokaze --- B. L. Cin.

--- Cxu malnova amiko? --- informigxis Usolcev, dum liaj fingroj flugis super la klavaro.

--- Ne ekskludeblas.

La vizagxo sur la ekrano duonigxis kaj movigxis maldekstren, kaj dekstre aperis la portreto de Becxjo. En maldekstra supra angulo ekbatigxis ciferoj, la identigilo antaux niaj okuloj taksis probablon de koincido; jen aperis «96.30», sed mi ecx sen tio sentis: li, li! --- same, versxajne, sentas cxashundo, kaptinta spuron. Granda, solida, tre vireca --- el vidpunkto de modernaj Pasifajoj, sopirantaj virbovojn, iomete straba; kaj tiu eterna oblikva kaj multesignifa rideto, tusxanta la lipojn preskaux post cxiu kun peno dirita mallerta frazo: ja mi kaj vi komprenas, pri kio temas, sed por kio inici pri tio cxirkauxantajn stultulojn --- siaspeca siberia Luca Brazzi; naskigxis en Vladivostoko, la karieron komencis kiel elpelisto en mondfamaj amuzejoj de Hanti-Mansijsko, samtie li trafis en vidkampon de kurieroj de Tonkina narkot-klano; kaj kiam ni kun Cxiniaj kaj Indoneziaj kolegoj estis ekstermantaj la klanon, unuafoje trafis ankaux sub mian rigardon.

--- Li! --- ravite ekkriis Usolcev. --- Je Dio! Nauxdek ses kaj tri --- li!

Furioza, avida detektiva gxojo tiel bolis en mi, ke, mi timas, mi ne sukcesis deteni min de ioma afektado --- krocxinte la manojn sur la brusto, mi apogigxis je dorso de la fotelo kaj diris:

--- Nu, cetero ja estas afero de tehxniko, cxu ne?

Cxio farigxis ridinde simpla. Unuafoje en tiu cxi afero. Post kvardek minutoj pri tio, ke stevardino observas en la kvina salono homon, similan al la elmetita sur la ekranon portreto, oni informis nin el avio, proksimigxanta al Sud-Sahxalinsko. Kaj tiu avio iris el Simbirsko, de ni. Becxjo fugxacxis.

En la kaso de la flughaveno --- la kasisto ecx ne sukcesis sxangxigxi --- oni diris, ke la homo el montrita foto acxetis bileton nur kvardek minutojn antaux la ekflugo. Tio okazis preskaux post kvin horoj post la bucxado de la patriarko. Kial Becxjo tiel prokrastis? Kie estas la dua?

Ne gravas, baldaux ni cxion ekscios. Baldaux, baldaux, baldaux! Mi tremis. Tio estas ne kompatinda Kislenko, ies «peono». Tio estas vera fiulo, kaj el li ni elskuos cxion.

Tiu homo, diris la kasisto, ion timis. Retrorigardadis kaj sxrumpis; tia granda, solida, sed cxiam kvazaux penis malplialtigxi. Kaj kiam li iris de la kaso al ensxipigxo, tenis sin en denso de homamaso: kutime homoj, trafintaj en vicon al la turnopordo lastaj, plu restas lastaj, sed tiu cxiam penis trapusxigxi tien, kie li estus nevidebla en kacxo, gxuste tial mi rimarkis...

Timis. Cxu nin timis? Aux ili cxi tie havas proprajn revengxojn?

Baldaux ni cxion ekscios. Baldaux, baldaux!

Becxjon oni prenis diligente kaj sen fusxoj. Li sidigxis en taksion, ordonis veturi al la haveno --- cxu en Japanion intencis veturi? ricevos vi Japanion, ricevos tutajn Filipinojn kaj Nangsxacundaon aldone! --- kaj iomete malstrecxigxis. Oni timis, ke li plu estas armita kaj povas pro timo komenci pafi, tial oni decidis preni lin malproksime de homoj. Bariero, baranta la sxoseon, estis mallevita, la sxoforo haltigis la auxton, kaj el malantaux cxirkauxantaj la vojon buntaj reklamaj sxildoj --- «Kun akvalango --- al Monerono!», «Sur jahxtoj de Parfenov vi ne timos ajnan malbonan veteron!», «Mi transnagxis Laperuzan golfon --- kaj cxu vi?» --- kvazaux el sub tero elsaltis kvar knaboj kun pistoloj, celitaj al la kapo de Becxjo tra fenestroj de la taksio. Becxjo jam ne penis rezisti, nur gxibetigxis lace --- kaj mem eliris.

Armilojn cxe li oni ne trovis.

Malpli ol horon post veno al Sud-Sahxalinsko Becxjo jam estis sur rea vojo cxi tien, al ni. En mankatenoj. Nun eblis cxu maten-, cxu tagmangxi.

--- Atestantojn cxi tien, --- diris mi, jam tenante kuleron en la mano. 3

--- Saluton, Becxjo, --- diris mi. --- Kiom da jaroj ni ne intervidigxis!

--- Mi preferus samtiom plu ne intervidigxi, --- morne sxercis la rabisto responde.

--- Sidigxu. Jen majoro Usolcev, nomu lin Mateo Serafimovicx. Li senpere okupigxos pri vi. Vi lin ankoraux ne konas.

--- Tre agrable, --- diris Becxjo kaj oblikve subridis: ja ni komprenas, ke ne tre, sed ne estas senco paroli pri evidenta.

--- Sed unue mi vin pridemandos. Kiel malnova amiko.

--- Demandu...

Mi pauxzis. Li estis ia indiferenta, ia stranga.

--- Kion do vi faris, Becxjo. Pro la Tonkinaj narkotajxoj vi sidis en prizono, punon pro la rabo de la diamanta transporto vi felicxe evitis --- do nun por kolekto vi bezonis malsekan aferon, cxu?

--- Mi ne komprenas, pri kio estas flustro, cxefo.

Mi premis klavon de komputilo --- sur la ekrano aperis la fotoroboto de Becxjo.

--- Cxu vi rekonas?

--- Rekoni estas via afero...

--- Bone, rekonu la atestantoj...

Cxiuj kvin atestantoj, laux kies vortoj oni kompilis la fotoroboton, praktike senhezite montris al Cin, perdigxinta inter ses laborantoj de la polica administrejo, proksimume similaj al Becxjo laux aspekto kaj kompleksio.

--- Nu?

--- Vi al mi rigardas --- tial ili al mi montras.

--- Forflugis vi, Becxjo, de cxi tie, la kasisto vin rekonis.

--- Ja mi tion ne kasxas...

Mi movis rigardon al modaj sxuoj de Becxjo. La detektivoj skizis ilin jam en la gravitavio.

--- Bonegajn vi havas sxuojn, --- mi sxovis al la nazo de Cin foton de spuro el grundo de la gxardeneto, kie okazis la atenco. --- La bildo, vidu, estas precize kiel malantaux la arbusto, kie kasxigxis la murdinto.

Becxjo tute ekenuis. Pretere rigardis la spuron, mallevis la okulojn. Kiam li ekparolis, en la vocxo estis fiera senespero --- mi mortas, sed ne kapitulacas.

--- Kia murdinto? Ne komprenas mi vin... Kaj la sxuojn mi en cxi-tiea magazeno acxetis, antaux kelkaj tagoj. Tie malantaux tablo staris eble cent skatoloj.

--- Mensogas vi, Becxjo. La sxuoj estas Sxanhxajaj, modelaj, cxi tie oni tiajn ecx ne vidis.

Li jam ne trovis, kion respondi. Rigardis al la planko kaj malespere tristis.

--- Nu, bone. Tri horoj da flugado, kiel mi vidas, ne suficxis por vi. Sidu nun en cxelo, ankoraux tri horojn pensu, --- mi sxajnigis, ke etendas la fingron al butono de voko de eskorto.

--- Sed cxu la ordonilon vi, pardonu, havas? --- malgaje demandis li.

--- Cxu vi min stultulo opinias? Por unutaga aresto necesas nenia ordonilo.

--- Kaj poste? --- singardeme demandis Becxjo. Ia stranga estis tiu singardemo. Ecx timemo.

--- Kaj poste, --- inspirite sendis mi provan balonon, --- se ni ne sukcesos sincere konversacii, mi vin liberigos.

Kaj tiam li tute montris sian malfortecon. Palpebrumis. Glutis. Vazomotora reago, tio estas malfelicxo de cxiuj Cin-oj en la mondo.

--- Cxu rekte cxi tie?

Li timis eliri sur straton.

Li trafis en iun kacxon. Kaj la murdon li ne volis agnoski, kaj liberigxi li cxi tie, en Simbirsko, same ne deziris. Li estis fugxanta evidente ne de ni.

--- Sed kie do? --- facilanime demandis mi.

--- Kie vi min kaptis, tien veturigu, --- kun senespera arogo balbutis li. --- Cxu mi duan fojon malsxparu monon por bileto? Mia mono estas ne fiska...

--- Nu, vidu, hodiaux vi estas ia speciale stulta, --- respondis mi. --- Interalie, kion vi intencis fari en Sahxalino?

--- Al Monerono kun akvalango! --- ploreme elkriis li.

--- Jes, oni diras, ke tie estas bele... Grotoj... Kion do fari. Se ni prenis vin vane --- la polican gravitavion ni certe ne pelos tien ankorauxfoje, sed laux justo mi kaj majoro donos al vi monon por bileto. Kaj la ceteron vi faru mem. Kaj al la flughaveno iru mem, kaj en la kason --- mem...

Li morne silentis. Ho, kiel li enuis, kiel li timis!

Kaj tiam faris malfortajxon mi. Mensogis. Tre malofte mi tiajn rimedojn uzas --- tio estas krude, al la afero, finkonte, pli probable povas malutili, ol helpi, kaj estas ecx iel malsporte. Cxiam ia malagrabla reziduo restas en la animo. Kvazaux mi min mem, per propra volo, egaligas kun krimularo. Sed Becxjo lauxlitere mem min instigis. Li jam maturigxis, necesis nur premi iomete. Se malsukcese --- li simple kracxos al mi, kiel al mensoganto kaj provokanto, kaj estos prava, kaj mi ricevos lauxmerite. Kaj mi devos vere liberigi lin sur straton, kien li tiom maldeziras --- kaj, versxajne, maldeziras ne senkauxze; do estos pli bone lin gardi de tiu strato almenaux tiel. Mi vokis eskortiston. Kaj Usolcev jam mordis la lipon, kun cxagreno kaj nekompreno strabante miaflanken. Kaj Cin jam ekstaris, gxibetigxante, kaj turnigxis al la pordo, por iri. Kaj tiam mi fideme diris al lia dorso:

--- Sed, Becxjo, ja ankaux la patriarko vin rekonis.

Li fulmorapide turnis sin al mi.

--- Do cxu li estas viva?

Usolcev ne detenis sin --- ekridegis kaj ecx plauxdis per ambaux manoj je siaj femuroj. Becxjo konsternite gapis lin, poste denove min; lia largxa vizagxo igxis rugxa.

--- Viva, Becxjo, viva. Honestan vorton. Kial do vi vin tiel timigas? Ne estas sur vi malseka afero. Residigxu cxi tien, kaj ni konversaciu sincere.

Li decideme pasxis malantauxen. Per rigardo mi forsendis la eskortiston.

--- Kaj se sincere, --- diris li, serioze emociante, --- se sincere... Li ja cxion mensogas! Demagogo! Kantas dolcxajn kantojn, cxiujn kun cxiuj kvazaux pacigi penas --- sed mem personan potencon deziras, diktaturon! Jen, diras, mi estas la plej bona kaj plej gxusta, sen mi vi nenien venos. Obeu min! Kaj por mi tio estas simple neelteneble, ja mi mem en la juneco interesigxis pri komunismo, preskaux faris voton... Gxustetempe komprenis, ke cxio cxi estas mensogo, simple oni jen tiel stultigas la popolon.

Mi apogigxis je dorso de la segxo. Mi estis sxokita: kion ajn mi atendis, sed ne tion. Kvazaux araneo subite ekkokerikis el sia araneajxo.

--- Kaj tiu teko? --- bolis Becxjo. Li ne ludis, ne sxajnigis --- senteblis, ke li jam ne povas sin deteni kaj parolas li pri dolora, pri profunda, pri tio, pri kio li ecx ne havis, al kiu konfesi gxis nun. --- Mi neniel povis kompreni, por kio li cxiam kun la teko iras. Sed antaux tri tagoj kvazaux ia revelacio al mi venis: tie ja estas mono, valorajxoj. Sucxas, cxantagxas li cxiutage el senrangaj komunistoj --- kvazaux monoferojn cxiaspecajn, por bezonoj, por fondusoj sciencaj kaj cxiaj programoj... kaj mem kasxe, vespere, kiam cxiuj foriras, hejmen transportas! Kaj tie --- cxu sub pomarbon gxis pli bonaj tagoj, aux en Svision iel transsendas, por okazo de eksterlandaj afervojagxoj...

--- Becxjo, --- diris mi, iomete rekonsciigxinte. Mi rigardis al Usolcev: li same sidis konsternita. --- Becxjo, amiko, cxu vi ne frenezigxis? De kie vi tiujn vortojn prenis: demagogo, diktaturo, senrangaj komunistoj... eksterlandaj afervojagxoj... Kiu al vi tion diris?

--- Kredu mian vorton, --- konvinkite respondis tiu. --- Tiel estas. Mi mem komprenis.

--- Kaj kiam do vi tion komprenis?

--- Pensi ja mi delonge komencis... Mi jam dum semajno estas cxi tie. Sed antaux tri tagoj, mi diras, kvazaux revelacio venis. Kaj tuj, sciu, faciligxis mia animo, kvazaux la tuta mondo igxis travidebla kaj komprenebla. Jen, pensas mi, la patriarko, sur la tuta tero estimata homo, instrui cxiujn strebas --- kaj estas sama porko, pli malbona, ol ni, pekuloj!

--- A ha. Nu, kaj kiajn valorajxojn vi trovis en la teko?

--- Tie okazis miso, --- kun cxagreno konfesis Cin. --- Gxuste en tiu vespero li nur paperojn portis. Gxuste tial mi enkacxigxis.

--- Mi ne komprenis, --- diris mi. --- Kie enkacxigxis? En kion enkacxigxis?

--- Ja kun miaj amikoj, --- sen deziro diris Becxjo. --- Ja kiel cxio okazis? Mi jam tiom estis certa, ke persvadis unu amikon kune okupigxi... Sola mi timis, ne kredis mi, ke la patriarko vere sen gardo iradas. Kaj mi ne nur la tekon bezonis, mi puni lin volis! Eble, ne gxismorte, tio kiel Dio al li donos, sed --- lauxmerite! Kaj la amiko kracxis al mia ideologio, certe, li bezonis materion. Unuvorte, mensogis mi multe, por lin interesi --- kaj tielajxojn cxe ni oni ne pardonas...

Jes. Se li tiam mensogis kun sama konvinkita aspekto, kiel nun --- kiu ajn al li kredus.

--- Kaj kie do estas nun via amiko?

--- Li, kiam vidis, ke ni prenis malplenajxon, --- bestiigxis. La auxton mi stiris, kaj li pistolon al mia flanko sxovis: turnu, diras, tien, kie vi al mi mensogis, ni pensos, kion fari kun vi. Kaj venus al mi fino, se mi ne elturnigxis. Jam ni alveturis al lia kompanio, jam el la auxto eliris --- frapis mi apud la domo lin je la verto, kaj ekkuris. Nun, mi pensas, ili min sercxas ne malpli, ol vi...

--- Kian do kompanion vi cxi tie havas? --- ne detenis sin Usolcev. Mi komprenis lian malpaciencon --- lin pleje maltrankviligis aferoj de lia distrikto, kaj informo pri tio, ke sub lia nazo ekzistas tuta krima grupo, evidente frenezigis lin. Mi miras pri lia pacienco, li sen tio tro longe toleris.

Becxjo palpebrumis. Oblikve rigardis al Usolcev.

--- Mi verdire mem malbone scias, --- singarde diris li. --- Mi cxi tien sola alflugis, pensis ripozi iomete. Cxi tie ja estas komunistoj, beateco... Kaj amikon tiun mi sur strato renkontis. Tio estas lia kompanio.

De iu malbona penso forkondukis min la turno de la konversacio. La kompanio --- tio estas, sendube, grava, tre grava, sed io multe pli grava movigxetis en la cerbo kaj dissolvigxis. Restis malkvieto.

--- Vi, Becxjo, ne nebuligu!

--- Dum jarcento mi ne vidu liberon, se mi mensogas, sinjoro majoro!

--- Adreso?

--- En Isxeevko tio estas. Pana strato, domo tridek ses. Tia duetagxa palaceto, apartenas al Mokeev, vendisto de legomoj. Li ja vere estas vendisto, sed ne legomojn li vendas.

--- Sed kion?

--- Cxion poiome. Precipe, sxajne, narkotajxojn.

Cxu ne tro facile li ilin cxiujn perfidas? Ne, li per niaj manoj esperas forigi ilin kaj tiel sekurigi sin --- tiel okazas. Kio do al mi sxajnis tia malbona?

--- Cxu skemon de la domo vi desegnos?

--- Nur vi min ne menciu, se kun ili konversacios.

--- Pri kio vi parolas, Becxjo.

--- Por mi --- pri la plej grava. Sinjoron kolonelon mi delonge konas, li estas homo honesta, kaj siajn ne endangxerigas. Sed kun vi mi, pardonu, ankoraux ne havis aferojn...

--- Cxu vi jam vin opinias «nia»? --- subridis Usolcev.

--- Kunlaborado estas utila afero. Ni estas por paca kunekzistado de du sistemoj.

La majoro denove konsternigxis.

--- Kio? De kiaj sistemoj?

Turnante en la manoj krajonon kaj desegnonte, Cin svingis la manon.

--- Tio estas el mia juneco komunista, vi ne komprenos. Jen tie, do, estas perono...

Usolcev demande rigardis al mi. Mi kuntiris la sxultrojn. Kiajn sensencajxojn hodiaux Becxjo diras...

--- De tiu flanko en la unua etagxo estas ses fenestroj, en la dua --- kvar...

Certe, kaj en Isxeevko kaj ecx en Simbirsko mem establi bazon estas sprite kaj trafe. Estas multe da apartenantaj al la patriarkejo gastejoj, estas multe da privataj pensionoj --- abundas pilgrimantoj, kiel nialandaj, tiel eksterlandaj; multas novicoj, venantaj por nur vorton intersxangxi kun la patriarko antaux votoj; ne kalkuleblas jxurnalistoj kaj sciencistoj, same kaj niaj, kaj el aliaj landoj... Estas facile perdigxi.

Ne, ne pri tio mi pensis.

Becxjo, mordante la langopinton, diligente desegnis.

Certe, neniun ni tie renkontos. Timante, ke ni trovos Becxjon pli frue, kaj paroligos lin, ili, nature, devus jam delonge fugxi, sendepende de tio, por kio ili kolektigxis en tiu cxi palaceto de Mokeev...

Ne, ne tio.

Becxjo levis al mi kulpajn okulojn.

--- Vi tie agu singarde, --- diris li. --- Ja tio estas bazo. Iam tie estas tri homoj, kaj iam --- kvin...

Evidentigxis, ke tie estis dek du. Kaj foriri ili neniel povis --- ilin tenis varo, pri kiu Becxjo ecx ne auxdis. En subterajxo de la domo, kiu estis ne bazo, sed transita punkto, atendis transporton rekorda stoko de kruda heroino por Euxropo; tian ne eblas transporti en valizo. Preparita kanalo kun eskorto, kun cxiuj dokumentoj, kun sekurigoj, kun doganaj rabatoj devus ekfunkcii morgaux. Kiel tiuj homoj sakris Becxjon, kiu enkacxigis unu el ili en tiun stultan, vanan kaj tiel neatendite disvolvigxintan aferon! Kvankam, la frapito je la verto ne tre rakontis pri tio, kiel trompis lin Becxjo --- li gxenigxis aspekti kreteno...

Cxion cxi mi eksciis poste.

Cxar la frapito estas registrita en neniu trauxmopunkto, en neniu malsanulejo de la urbo, do, plej probable, li estas en la domo --- tiel rezonis mi kaj Usolcev. La domon diligente cxirkauxis Isxeevkaj detektivoj kvaronhoron post kiam Becxjo komencis paroli. Sed Usolcev ne povis pacienci kaj volis palpi mem. Observi la punkton dum tuta tago, du, tri, sxajnis al li en tia situacio sensenca --- kaj kio, se, krome, Becxjo mensogis, kaj estas tie nenia bazo? --- kaj tial neeltenebla. Tio estis lia afero --- mi estis enketanta la katastrofon de «Carido», la atencon al la patriarko. Sed kiam, forte cxagrenita pri si mem, ke antaux tio li ecx ne auxdis pri aktiva loka narkotvendisto, Usolcev diris:

--- Nu, mi vokas mian grupon, --- mi respondis:

--- Ankaux mi.

--- Sed vi por kio, Aleksandro Lvovicx?

Pro ekscito kaj malkvieto mi igxis tro babilema:

--- Vidu... plena stultulo mi estas nur kun virinoj. Kion oni al mi diras --- al tio mi kredas. Sed cxi tie al mi sxajnas ia kaptilo, sed kia --- mi neniel povas kompreni. Do, estas pli bone esti pli proksime al la afero.

Vesperigxis, kiam du auxtoj alveturis angulon de Pana strato kaj Dama avenuo, kie koncentrigxis preskaux cxiuj plej bonaj en Isxeevko allogaj por virinoj magazenoj, kaj, ne turnigxante al la Pana, haltis. Dum la veturo ni per radio sukcesis ricevi aldonajn informojn: Mokeev mem kun familio jam antaux semajno forveturis al kuracloko, lasinte hejme solan administranton; kaj du venintaj el Siberio nefamaj jxurnalistoj luas lian mansardon. Ilia rondo de konatoj estas vasta. Ekde momento de establo de la observado el la domo neniu eliris kaj neniu en la domon eniris; cxu estas iu interne --- ne estas sciate.

--- Tenu vin proksime al mi por ajna okazo, --- korektante mian pistolingon sub la akselo, diris mi al Ramilo. Tiu mehxanike kapjesis, evidente ne tre bone auxdante min; la okuloj brulas, la vangoj brulas --- la unua serioza afero.

--- Nu, kial vi mem risku? --- duonflustre diris al mi estro de la grupo «Dobro» Igoro Sorokin. Kaj kun sengxena rekteco aldonis: --- Ja vi agxas preskaux kvardek, la reago estas jam ne tia bona...

Mi nur svingis la manon. Min kvazaux iu diablo pelis. Amoko.

Tiu operacio estis haste farata stultajxo, de la komenco gxis la fino. Kaj kvankam ni prenis cxiujn, inklude la frapiton, inklude la varon --- se ne helpus «Dobro», la gardantoj de la varo mortpafus duonon de la dekopo de Usolcev, aux ecx pli. Mem ne sciante tion, Becxjo sendis nin en vespan neston.

Kaj jen, kiam ni jam okupis poziciojn sub la fenestroj, kaj al pordaj sonoroj neniu respondis, kaj poste la administranto, kvazaux dorme, komencis nin demandi, kion ni bezonas, kaj informis, ke la mastro estas en vojagxo, kaj honesta Usolcev svingis antaux lia nazo ordonilon pri trasercxo, kaj la unua kvinopo jam eniris la domon, mi subite komprenis, kia penso, kvazaux infano, neniel sukcesanta naskigxi, turnigxis kaj pusxigxis per kalkanoj en mia kapo.

Tio estis ne Becxjo.

Kun mi parolis tiu sama diablo. Tiu sama mutacia viruso. Simple Kislenko, homo digna kaj bonkora, ne eltenis disduigxon, sed krimulo Cin kunvivigxis kun la diablo facile; li ecx ne komprenis, ke estas kaptita de la diablo. Cxiuj intencoj kaj kutimoj de la diablo estis parencaj al li. Sed lian deliron pri trezoroj de senrangaj komunistoj kaj persona diktaturo de la patriarko diris el malluma abismo la sama busxo, kiu sufloris al la murdinto de la grandprinco la deliron pri rugxa flago kaj pri tio, ke la popolo malsatas.

Mi malvarmigxis pro terura konjekto. Idioto, necesas urgxe veturi reen, enketadi Becxjon gxis senforteco: en kiu momento al li venis la revelacio, kie, kiu estis apude, kion ili mangxis, kion trinkis... Kaj tiam en la domo komencigxis pafado.

Ramilo, kontrolanta najbaran kun la mia, angulan fenestron, ekimpetis al la perono de la domo. Knabacxo, nazmukulo; al kamaradoj necesas helpi, farante dece tion, kio estas ordonita al vi, sed ne baraktante inter tio, kio estas ordonita al unu, alia, tria kamarado... Kun sovagxa tinto frakasigxis la fenestro --- ne mia, la Ramila --- kaj el la domo malsupren saltis, kruce dismetinte la brakojn sur fono de malheligxanta cxielo, armita homo.

Ramilo impetis reen. Iomete glitfalis sur rosa herbo. Rektigxis momente, rapida kaj forta, kiel pantero, sed tia sendefende mola, preskaux likva, kompare kun morta dureco de metalo, kiu --- mi tion sentis, sciis per la tuta hauxto --- aux jam etendigxis, aux jam estis etendigxanta renkonte al li. Mi sukcesis pafi responde, sukcesis longe salti sur Ramilon; sukcesis per la kapo kaj la sxultro faligi lin kaj forigi el tiu nevidebla, maldika kiel haro, rekta linio, sur kiu cxi-sekunde tute ne devis trovigxi io viva.

Kaj ankoraux sukcesis pensi, treege stulte: jen kion sentas baloneto, kiam gxin tusxas brulanta cigaredstumpo. La mondo krevis. 4

Doloro estis tia...

Doloro.

Doloro.

Tia doloro, ke sxajnis --- gxuste pro gxi estas mallumo. Pro gxi ne eblis movigxi. Se ne estus tia doloro, mi povus movigxi.

Speciale dolora estis spirado.

Denove en mallumo sub fermitaj, morte alkreskintaj al la okulgloboj, palpebroj baraktis senkapa ansero; gxi ne povis ecx pepi, ecx aludi, kiel estas al gxi malbone, dolore kaj terure --- kaj nur senforte plauxdis per largxaj flugiloj laux tero, saltetante cxe cxiu plauxdo; sed pri tio, ke gxi forflugu el tiu cxi terura, priversxita per gxia sango loko, ne eblis ecx diri.

Sxajne mi estas eta kaj malsana. Cxu gripo? Cxu varicelo? Mi ne memoras... Alta temperaturo, sendube. Tre alta temperaturo. Kaj doloro. Sed panjo estas apude. Tion mi sentas ecx en mallumo. Sxi estas apude kaj ion flustras karese. Do, cxio estos bona. Mi sanigxos. Necesas nur pacienci, atendi. Panjo, tiel doloras... donu trinki... mi ne povas spiri, demetu de mi sxtonon.

Plauxd'-plauxd' per la flugiloj...

Plauxd'-plauxd' per la palpebroj. En unua momento lumo sxajnis al mi neelteneble hela.

En la cxambro apenaux flagretis blua nokta lampo. Mi estis sternita; gutigilo estis enpikita en faldon de la kubuto, oksigena tubeto estis algluita al la supra lipo. Gxuste el gxi blovas rekte en la nazotruon io fresxa --- tiel, ke eblas spiri, preskaux ne spirante. Apude estas ne panjo --- Liza. Sxi gxibetigxis. Sxi pregxis. Mi auxdis, kiel sxi, kunpreminte la pugnetojn, simple postulas ion de sankta Pantelejmono kaj de iu Ksenia... Ridinda. Sub la okuloj sxi havas makulojn, bluajn, kiel la nokta lampo. Versxajne, sxi tiel jam longe sidadas.

Mi movetis la lipojn kaj eksiblis. Sxi vigligxis.

--- Sacxjo!

Mi denove eksiblis.

--- Al vi estas malutile paroli! Sacxjo, kara, mi petas --- kusxu trankvile! Cxio jam estas bona! Necesas nur pacienci...

Mi eksiblis.

--- Kion vi deziras, Sacxjo? Kion mi faru? Cxu la kusenon korektu? Aux vi pisi bezonas? Se jes --- palpebrumu!

--- Pardonu, --- siblis mi.

Larmoj versxis el sxiaj okuloj.

--- Pardonu, --- por fidindeco ripetis mi.

Pardonu pro tio, ke sub tiuj damnitaj fenestroj mi pri vi ecx ne rememoris. Mi ne scias, kiel tio povis okazi. Mi ecx ne pensis, kiel vi vivos sen mi. Ecx ne pensis pri devo antaux Pauxlinjo, antaux vi... antaux Stanjo, kiun vi ne konas, sed kun kiu tamen parencas... sxi ne sxatas tiun vorton, sed dum mi estas necesa al sxi, mi havas devon antaux sxi, kun tio ne eblas ion fari... Mi pensis nur pri fremda knabo --- tie, en Otuzo, kie al mi kun vi kaj Pauxlinjo estis tiel bone, li kun brilantaj okuloj ravite auxskultis sur vespera verando, sub steloj, inter vitoj, miajn rakontojn...

Cxion cxi mi nun neniel kapablis diri.

--- Ksenia... kiu? --- siblis mi.

Sxi ridetis, glatigis mian manon, korektis la kovrilon...

--- Cxu vi auxdis, jes? Kiel mirakle! Vi tute rekonsciigxis, kara! Tio estis unu tre digna virino, al vi sxi placxus. Sankta Ksenia Peterburga. Sxia edzo subite mortis, sen euxkaristio, kaj, sekve, ne povis trafi en la paradizon; sed sxi, por eltiri lin el la infero, vestigxis en lian vestajxon, kaj diris, ke mortis sxi, Ksenia, tutan havajxon sxi disdonis al malricxuloj, kaj ankoraux longe vivis sanktan vivon kvazaux anstataux li. Sxi estas entombigita en nia Smolenska tombejo, proksime de nia hejmo. Cxu vi deziras --- ni tien venu poste kune?

--- Sxi estas... kontraux kio? --- demandis mi, kaj tuj komprenis, ke malbone diris --- kvazaux temis pri tablojdo. Sed vorton ne eblas rekapti.

--- Por sano, por geedza paco...

--- Kaj Pantelejmono?

Sxi kaj ridis, kaj ploris.

--- Sacxjo, nu tio ja estas ne kabineto de ministroj! Unu pri energio, alia pri transporto... Ili simple helpas en malfelicxo --- kaj cetero dependas de tio, kun kiu plej bone kreigxos rilatoj. Jen mi, ekzemple, kun Ksenjo sentas plej facile, plej konfide...

Malantaux la pordo de la cxambro auxdigxis bruo. Abruptaj ekkrioj. La vocxoj estis virinaj. La pordo kun bruego, neeltenebla en silento kaj doloro, malfermigxis.

--- Malpermesite, cxe li jam estas!.. --- kriis vartistino, penante lauxlitere barikadi la pordon per si, kaj eksilentis, konsternite rigardante al ni. Mi ecx ne sukcesis ekscii, kio cxe mi, laux sxia opinio, jam estas. Kun mordita lipo, kun senhelpe malfermitaj, tuj blindigxintaj post lumo okuloj, desxovinte la vartistinon per la sxultro, en la cxambron penetris Stanjo.

Liza malrapide levigxis.

Estigxis silento.

Facile blovetis en la nazotruon strieto de fresxa aero; sxajnis, gxi iomete susuras. Kaj la koro ekbatis, kiel boksisto en trejnan piron --- jen kelkaj sovagxaj sinsekvaj batoj, jen pauxzo.

--- Nu jen, --- siblis mi.

Panjo, donu al mi trinki...

--- Se vi renkontigxis --- do, mi mortos.

Ili staris apude. Kaj, kvankam ili tute ne similis, al mi sxajnis, ke cxio duobligxas en miaj okuloj. Tio rememorigis kombinitan filmon --- okazas tio en malbongustaj kinokomedioj: unu saman aktoron, ekzemple, oni filmas kiel du fratojn-gxemelojn, kaj cxiuj konfuzigxas, ne povas ion ajn kompreni, skandalas foje, kaj tiel gxis la fino mem. La fratoj renkontigxas en unu sceno, manpremas unu la alian kaj ridegas.

Cxi tie neniu ridegis.

--- Tio estas Elizabeta Nikolavna, --- siblis mi, --- mia edzino. Tio estas Stanislava Solomonovna... same mia edzino.

--- Pa-pardonu... --- per tintacxa, tute fremda vocxo elpremis Stanjo, abrupte turnigxis, kaj, tamburinte mallongan fraparon per kalkanumoj laux kahela planko, elkuris el la cxambro. Dum iu momento Liza, malferminte la busxon en sia infaneca konsterno, rigardis post sxi. Poste denove movis rigardon al mi. Sxiaj lipoj ektremis. Mi ankoraux sukcesis vidi, kiel sxi impetis preter la sxtonigxinta vartistino post Stanjo.

Rekonsciigxis mi en la reanimiga sekcio. Doloro estis cxie.

Plauxd'-plauxd' per la flugiloj...

Mi ne deziris malfermi la okulojn. Liza estis apude, mi auxdis. Do, cxio estas bona. Dum mi silentas, dum kusxas kun fermitaj okuloj, sxi estos cxi tie. Apenaux auxdeble, kante, sinforgese, sxi flustris ion sian... Cxu akateston? Jes, akateston.

--- ...Kiel malforta senhelpa infano naskigxis mi en la mondon, sed Via Angxelo etendis helajn flugilojn, gardante mian lulilon. De tiam amo Via brilas sur cxiuj vojoj miaj, mirakle kondukante min al lumo de eterno...

Mi agxis kvin jarojn.

--- ...Ho Dio, kiel bone estas gasti cxe Vi. La tuta naturo mistere flustras; gxi tuta plenas je kareso, birdoj kaj bestoj portas sigelon de Via amo. Benita estas patrino-tero kun gxia rapide velkanta belo, vekanta sopiron pri la eterna patrujo...

Sxia vocxeto estis laca, rauxketa. Versxajne, sxi multe ploris.

--- ...En luna lumo kaj en najtingala kanto staras valoj kaj arbaroj en siaj negxoblankaj nuptaj vestajxoj. La tuta tero estas Via fiancxino, gxi atendas la Eternan Fiancxon. Se Vi tiel vestas herbon, do kiel Vi transformos nin en venonta renaskigxo, kiel heligxos la korpoj, kiel ekbrilos la animoj! Gloron al Vi, bruliginta antauxe helan lumon de eterna vivo! Gloron al Vi pro espero de senmorta ideala eterna belo! Gloron al Vi, ho Dio, pro cxio por cxiam!

Mi agxis kvin jarojn, kiam somere, en nia apud-Moskva bieno, mi vagis en malgxusta horo al mastruma korto. Kion mi estis sercxanta, je kio estis ludanta, fantaziante en soleco --- mi ne memoras. Ne gravas. En la memoro restis nur la ansero.

--- ...Ne timigas vivaj tempestoj al tiu, en kies koro brilas lucerno de Via fajro. Cxirkauxe estas malbona vetero kaj mallumo, teruro kaj hurlo de vento. Sed en lia animo estas silento kaj lumo. Tie estas Kristo!

Cxu gxi estis destinita al nia tablo, aux al laboristoj --- tion mi same ne scias. Gxi kusxis sur tero; la sango jam ne fluis el absurda kolstumpo --- kaj mi, etulo, ecx ne komprenis komence, kio al gxi okazis, al la giganta blanka belulo, kaj kie estas gxia kapo. Sed gxi ankoraux martelis per la flugiloj, kaj la flugiloj estis tiaj potencaj, tiaj largxaj, sxajnis, sur ili eblis facile levigxi ecx gxis la suno. Sed gxi jam nur iomete saltetis, kiam la largxaj, jam kovritaj de polvo, jam malpurigitaj de tero kaj sango aloj batis teron. Gxi senmovigxis kiel senforta amaso, kvazaux preparigxante, koncentrigxante, poste malespere, per cxiuj fortoj: plauxd'-plauxd'-plauxd'!

--- Kiel proksima Vi estas en tagoj de malsano. Vi mem venas al malsanuloj. Vi mem klinigxas cxe sufera lito kaj la koro parolas kun Vi. Vi per paco prilumas animon dum malfacilaj malfelicxoj kaj suferoj, Vi sendas neatenditan helpon. Vi konsolas, Vi estas amo postulanta kaj savanta, al Vi ni kantas: Haleluja!

Mi longe, kvazaux sorcxita, staris tie kaj kun freneza espero rigardis: eble gxi sukcesos? Poste mi forkuris; min neniu povis trankviligi dum la tuta tago. «Gxi ne povas! --- kriis mi, sufokigxante pro larmoj; oni timis paroksismon, tiel mi ploregis. --- Gxi ne povas!!» Ili ne komprenis --- kaj mi ne povis klarigi, al mi cxio estis ekstreme klara, gxis teruro kaj por cxiam. Kara mia panjo sxovis al mi, strebante konsoli kaj amuzi, lanugajn, molajn, ridindajn, cxarmajn anseridetojn: «Vidu, Sacxjo, kiel multaj ili estas! Kiel ili kuras! Kiel ili mangxas! Jen, donu al gxi panon! Se vi deziras, prenu gxin sur la manojn --- la anserido ne timas Sacxjon, Sacxjo estas bona...» Mi ploris pli forte, jam malfortigxinte, jam sen krio, kaj nur balbutis: «Mi domagxas. Mi ilin cxiujn domagxas».

--- ...Kiam Vi inspiras min servi al proksimuloj, kaj la animon prilumas per humileco, tiam unu el sennombraj Viaj radioj falas sur mian koron, kaj gxi igxas lumporta, kvazaux fero en fajro. Gloron al Vi, sendanta al ni malsukcesojn kaj malfelicxojn, por ke ni estu kompataj al suferoj de aliuloj! Gloron al Vi, transforminta nian vivon per faroj de bono! Gloron al Vi, establinta grandan rekompencon en memvaloreco de bono! Gloron al Vi, akceptanta cxiun altan impeton! Gloron al Vi, levintan la amon super cxio tera kaj cxiela! Gloron al Vi, ho Dio, pro cxio por cxiam...

Neniu estajxo en la tuta mondo povus deziri pli forte, ol tiu ansero deziris forflugi de tiu terura loko, kie al gxi okazis kaj plu okazas io neimagebla, plenigita de absoluta sufero. Gxi tiel penis! Plauxd'-plauxd'-plauxd'! Plauxd'-plauxd'! Cxiam pli malforte... Tuta vivo, kiu ankoraux estis en gxi, petegis pri sola: ni forflugu! Nu, forflugu ni, cxi tie estas malbone, dolore, terure; cxi tie en nenia okazo eblas resti!

Kaj gxi ne povis. Ecx tiel pasie dezirante --- ne povis.

Tiam mi komprenis. Por cxiuj estas tiel. Kaj por homo. Homo povas nur tion, kion li povas, kaj ecx ne je unu haro pli; kaj ecx ne je unu haro alie. Forto de deziro signifas preskaux nenion.

Plauxd'-plauxd'-plauxd'.

Kion kostas miaj «mi venos»? Kion kostas iliaj «mi estas via hejmo»? Se grosxkosta peco de plumbo igxas pli forta kaj grava, ol cxiuj tiuj flagrantaj labirintoj de pasioj... kaj dum ni tretas unu alian en stulta kaj orgojla, ofte ne malpli murda, ol plumbo, strebo doni al niaj proksimuloj formon, pli oportunan por ni --- gxi, eble, jam flugas? En mian belan, karesan, karegan, vivan --- gxi jam flugas?!

--- ...Disbatitan en polvon ne eblas restarigi, sed Vi restarigas tiujn, kies konscienco forputris, Vi redonas antauxan belon al animoj, senespere perdintaj gxin. Kun Vi ne ekzistas nekorektebla. Vi tuta estas amo...

--- Liza, --- vokis mi. Kvazaux siblis truita pneuxmatiko. --- Liza. --- Sxi haltis je duonvorto.

--- Mi estas cxi tie, Sacxjo, --- respondis sxi milde kaj trankvile. Kiel panjo. «La anserido ne timas Sacxjon, Sacxjo estas bona...»...

Nur iomete rauxke.

--- Liza.

--- Cxio estas bona, Sacxjo. Pri nenio pensu, ne maltrankvilu.

--- Liza. La manon sur la vizagxon...

Sxia varma malgranda manplato ekkusxis sur miaj fermitaj okuloj.

--- Malpli supre. Kisi.

--- Poste, Sacxjo. Cxio poste. Vi kisos kiun vi deziros, kiom vi deziros. Cxio estos bona. Kaj nun kusxu trankvile, amata, kaj kolektu fortojn.

Kiun vi deziros.

--- Kie?..

--- Sxi estas en hotelo. Sxi... iomete malsanas, kaj ni interkonsentis, ke sxi ripozos post la vojagxo, kaj poste anstatauxos min. Kvankam sxi tre deziris tuj. Sed mi simple ne povas foriri, --- sxi pauxzis. La fingroj sur mia frunto tremetis. --- Versxajne, sxi same ne povus. Sxi vin tre amas. Oj, cxu vi scias, estis tiel ridinde --- sxi ploras sur mia sxultro, kaj mi sur la sxia. Mi neniam kredus...

--- Kio... malsanas?

--- Ne, ne, nenio dangxera. Ne maltrankvilu.

Mi silentis iom. Kusxis kiel senforta amaso, kvazaux kolektante fortojn, poste: plauxd'!

--- Kruus-on voki. Becxjo infektita, kiel Kislenko. Esplori.

--- Mi ne komprenas, Sacxjo.

--- Kruus-on... voki. El Peterburgo. Al li mi klarigos.

--- Cxu Kruus-on?

--- Jes. Voldemaro Kruus. Al Sorokin... diru.

--- Bone, Sacxjo.

--- Urgxe.

--- Bone.

--- Ramilo... cxu estas viva?

--- Jes, Sacxjo. Li sxiras siajn harojn, per Alaho jxuras cxiun kvinan horon, ke vi por li nun pli parencas, ol la patro. Laux mi, duono da cxiuj fruktaj kaj legomaj gxardenoj de Krimeo laboras nun por vi sola. Kaj al vi ecx mangxi cxion estas malpermesite, kompatinda. Ne gravas, dume mi kaj Stanislava formangxos. Ankaux virinoj bezonas vitaminojn.

Panjo, demetu de mi sxtonon. 5

Tio estis laciga kaj stranga spektaklo. De ekstere povus sxajni, ke por helpi al Liza venis sxia fratino. Liza, palpsercxante kondutlinion, pene petolis, cxu strebante forigi cxiam aperantan strecxitecon, cxu por iel gxojigi sin; cxu, eble, ankaux min gajigi, komprenante, probable, ke ankaux por mi, amata fiulo, same estas maldolcxe kusxi inter ili kiel pansita sxtipo. Mi memoras, kiam Stanjo unuafoje venis anstatauxi sxin, kaj ili ambaux, gxibetigxantaj, kun same rugxigxintaj kaj sxvelintaj okuloj, denove staris, preskaux tusxante unu la alian per kubutoj, cxe mia lito, Liza subite petole ekridetis, militsalutis per du fingroj, en pola maniero --- mi ecx ne scias, cxu por plezurigi aux malplezurigi Stanjon; kaj ecx sxi mem, certe, tion ne sciis --- kaj brave raportis: «Speciala grupo estas kolektita, sinjoro kolonelo! Kiaj estos ordonoj?» Mi ne tuj trovis, kion respondi; longe knaris per nebuligita per anesteziaj drogoj cerbo, poste siblis, penante trafi sxian tonon: «Purigadu la armilaron gxis brilo. Mi levigxos --- kontrolos». Stanjo afable kaj malvarme ridetis; sed, ho dio, kiel ridis Liza pri tiu stulta kazerna maldecajxo! Mi memoras, en la dua, aux eble tria, tago al mi provis penetri Kurakin, sxajne kune kun Ramilo --- Liza estis elpelanta ilin: «Malpermesite! Aliro al la korpo estas malfermita nur por virinoj!» --- sxi kun senapelacia gajeco, peteme, retrorigardis al mi trans la sxultro. Mi memoras, en momento de unu el bandagxadoj ili ambaux estis en la cxambro kune --- Liza jam venis, Stanjo ankoraux ne foriris; do ili ecx la vartistinon fakte nuligis kaj kun ia translima zorgemo mem turnis mian malvarman kadavron per kvar manoj. «Stanjo, bonvolu helpi... a ha, jen tiel. Cxu al vi ne estas peze?» --- «Tute ne, Elizabeta Nikolavna. Dum mia vivo mi havis okazojn levi multe pliajn pezojn», --- respondis Stanjo kaj per precizaj, senriprocxe rapidaj movoj --- unu, du, tri --- trapusxis sub mi disvolvatan pansan bulon. Kaj kiam mi, knarinte per la dentoj pro senforteco, apenaux auxdeble krietis: «Kial vi, vere!.. Estas ja personaro!», Liza mirigite ekgapis miajn okulojn kaj diris: «Dio kun vi, Sacxjo, al ni ja estas agrable. Cxu vere, Stanjo?» --- «Vere», --- respondis tiu. «Vi, Sacxjo, eble ne scias, --- aldonis Liza, glatigante la panson per la manplato, por ne estu ecx plej eta faldo, kiu povus premi, --- sed la edzinoj deziras esti konstante necesaj al sia edzo. Ja vere?» --- «Vere, sendube vere, Elizabeta Nikolavna».

Stanjo, male, tenis sin kun mi kun senpersona, foriganta cxiun aludon al anima aux alia proksimeco, korekteco de bonege trejnita vartistino. Kiam Liza foriris, ni preskaux ne interparolis, por mi cxiu vorto estis malfacila, terure dolorega, la petala kuglo dissxiris kaj mian pulmon, kaj la trakeon, sed Liza babilis anstataux duopo, detalege rakontante kaj pri vetero, kaj pri novajxoj, kaj pri tio, kion informis Kruus, kaj pri tio, kion sendis Rahxcxiev-oj kaj kiel ili atendas nin en Otuzoj, kaj pri tio, kion diris telefone Pauxlinjo, kaj pri tio, kion diris en lasta parolo prezidanto de Dumo Sergunenkov, kaj kiel estis vestita la imperiestrino dum hierauxa auxdienco, translaciita de cxiuj televidprogramoj; kaj Stanjo silentis, nur plenumante petojn, kaj unusilabe respondante al demandoj, ne desxirigxante de iu libro aux manuskripto --- kaj, kiam ni restis duope, en la cxambro sxvelis sovagxa, strecxita fremdigxo, kiun Liza, venante, malespere penis iel forigi. Mi baldaux cxesis kaj peti, kaj demandi, kaj peni iel komenci konversacion; ecx se mi ion vere bezonis, mi atendis Lizan aux vartistinon. Stanjon tiuj silentadoj, sxajne, tute ne maltrankviligis --- sxi susuris per folioj, sidigxinte en angulo tiel, ke mi sxin ecx vidi ne povis. Tiam mi tute cxesis kompreni, por kio sxi alveturis. Eble nur por sciigi Lizan pri sia ekzisto. Certe, pensis mi, kun fermitaj okuloj auxskultante oftan susuron --- sxi legis tre rapide, --- sxi, «levinta dum la vivo multe pliajn pezojn» --- sendube plurajn fojojn trafis en iajn similajn situaciojn, kaj, malsame ol mi kaj, des pli, ol Liza, probable, sentis sin bone, kiel fisxo en akvo. Sxi nur ne ofendu iel mian knabinon, pensis mi foje --- kaj tuj ekhontis neelteneble. Mi volis jam voki sxin, kaj, kiam sxi venos, diri ion bonan --- sxian angulon mi ne povis atingi per iu pli-malpli longa frazo --- sed gxuste en tiu momento sxi malestime snufis kaj balbutis, evidente ne por mi: «Kiel acxe li skribas... jen kriplulo». Kaj mi silentis.

Tamen sxi forigadis doloron. Per ia sesa senso divenante, kiam mi jam ne povis pacienci, sxi demetis legajxon, alvenis silente, sidigxis sur randon kaj komencis sorcxi. Energie spirante, sxi levis maldikajn longajn manojn, kiel pastrino, vokanta fajron de cxieloj, poste jxetis plenigitajn per gxi manplatojn al mia dissxirita brusto kaj jen facile tusxis la pansojn, jen faris super ili komplikajn manipulojn... Mi ne scias, cxu tio helpis al resanigxo, cxu ne --- sed en tiaj minutoj al mi sxajnis, ke sxi rilatas al mi kiel antauxe, ke sxi alveturis nur pro tio, ke ne povis esti malproksime, kaj entute --- cxio mem ordigxos iel, ja se homoj amas unu alian, cxio ne povas ne ordigxi... Eble, en tio estis tuta senco de la sorcxado? La doloro pro tiaj pensoj perdis venkan impeton; velkis, sxrumpis, kiel stepa incendio sub pluvego.

Kun Liza sxi tenis sin kun substrekita afableco, kaj gxenerale cxiel demonstris sian suban, duagradan rilate al sxi staton. Liza en siaj penoj establi tiom necesan por normala regeneracio etoson de sengxena hejma kamaradeco --- mi imagas, kiom tio kostis al sxi! --- tuj komencis voki Stanjon laux antauxnomo; tiu dum tri tagoj krocxigxis al patronomo. «Stanjo» --- «Elizabeta Nikolavna»... Poste sxi tamen rezignis, ja tro akre sonis tiu absurdajxo, ecx eble por sxi mem. Sed strategie nenio sxangxigxis; mi estas certa, ke, se la lingvo donus al sxi tian eblon, Stanjo konversacius kun Liza en for-orientaj tradicioj, kie, ekzemple, laux unu el fama milo da cxinaj ceremonioj, konkubino, sendepende de realaj agxoj, alparolas al cxefa edzino uzante terminon de parenceco, signifantan «pli maljunan fratinon»; nu, kaj sxi mem, respektive, nomigxas «juna fratineto». «Cxu ne deziras sinjorino pli agxa fratino iomete trinki teon? La juna fratineto gxojos servi al sxi...». En la rusa, ne elturnigxante, tion ne eblas diri, sed Stanjo ankaux el la rusa sukcesis elpremi nemalmulton, kaj Liza, kun sxia simplanima peno establi amikecon, nenion povis fari. Fera virino estas Stanislava. Restinte kun sxi duope, mi, certe, provus ion klarigi al sxi --- se mi povus esti certa, ke tio estas simple pro sxia gxenemo, pro absurdeco de la situacio, pro respekto al dek kvin jaroj, kiujn ni vivis kun Liza, pro nekompreno, ke al mi, truita baloneto, estis fizike dolore auxskulti tion, kaj, se mi povus auxdigi sonojn pli lauxtajn ol siblado, mi kriegus, kiam sxi peneme, konsekvence humiligxas, ofte ecx Lizan konsternante, kaj ecx rugxigante; sed lastatempe Stanjo tiel kondutis kun mi, ke mi ne povis ekskludi afektan strebon vundi min, montrinte, kiel mi estas kruela, tenante sxin kiel konkubinon.

Kaj ke sxi ne plu permesos tion.

Gxuste sxi establis kutimon de kunaj te-trinkadoj. En la tria, sxajne, tago --- jes, gxuste tiam sxi transiris de Elizabeta Nikolavna al Liza --- sxi venis kun plena termobotelo, du faldeblaj plastaj glasetoj kaj iu modesta, sed apetitveka mangxajxo, preparita de sxi mem. Ekde tiam tio establigxis. Antaux ol anstatauxi unu la alian en tiu infera honora gardo, ili sidigxis en la malproksima angulo, ekster limoj de videbleco, mangxis Ramilajn abrikotojn, krakante per iu cxasta bongustajxo kaj trinketante teon. Mi penis auxskulti, sed ili konversaciis duonflustre pri io sia, pri knabina, kaj poiomete ecx komencis ete ridi per du vocxoj. Versxajne, min pridiskutis. Sed, eble ne --- cxu mi estas sola afero en la mondo? Foje mi ecx sentis solecon kaj ofendon --- sxajnis, ke mi al ili jam ne necesas; ili simple plenumas sanktan devon kaj honoran servon.

En la sesa tago, kiam ili finis teumadon kaj Stanjo devis foriri, sxi levigxis, sed ekiris ne al la pordo, sed nehaste frapis per kalkanumoj, irante al mi. Haltis, rigardante al mia vizagxo. Tiel, kiel sxi, versxajne, cxiam deziris --- de supre. Kaj mi --- al la sxia; de malsupre.

--- Mi jxus parolis kun la kuracisto. Cxio estas bona, vi rapide resanigxas, --- diris sxi. --- Kaj mi cxiujn manuskriptojn, kiujn kunprenis, jam prilaboris. Do mi revenas al la cxefurbo. Cxi tie mi ne plu necesas, kaj tie venis tempo perlabori vicajn rublojn.

Tio estis neatendita, kiel tondro el sennuba cxielo. Ne nur por mi --- al Liza, versxajne, antaux tiu momento sxi same nenion diris.

--- Kiam? --- post pauxzo demandis Liza el la tea angulo.

--- Post du horoj estas ekflugo.

--- Cxu mi helpu al vi pri pakajxo?

--- Ah ne, Liza, kian mi havas pakajxon. Ne maltrankvilu, mi alportos lude.

--- Ne ludu kun tio, pli bone dungu portiston.

--- Dankon, mi gxuste tiel faros.

Sxi pauxzis, klinigxis kaj kisis min per duonmalfermita busxo. Gardeme, por ne movi la damnitan oksigenan tubeton, ensucxis miajn lipojn kaj dum kelkaj sekundoj lekis ilin tie, interne de si: «Cxu vi deziras cxi tien?»; poste desxovigxis kaj levis tremantajn, bluetajn palpebrojn. Kvazaux sxi staris sur lignofajro.

--- Bonvolu, Sacxjo, ne plu faru tiel, --- rauxke diris sxi. --- Gardu vin, mi ja petis. Se ni vin ne interesas, almenaux pri Pauxlinjo pensu.

Mi silentis. Ne povis ja mi dispremite sibli responde al tielajxo.

Sxi malfermis pendantan sur la sxultro saketon; atente fosis en gxi kaj elprenis la sxlosilojn, kiujn mi redonis al sxi antaux la forflugo cxi tien. Dum momento, kvazaux hezitante, --- kaj eble, strebante emfazi sekvan movon --- tenis ilin en mallerte fleksita mano, poste decideme, sed gardeme, sen ajna frapo, metis ilin sur la sxranketon apud mia litkapo.

--- Jen... Mi cxiam timas, ke vi povis malgxuste kompreni. Mi redonas al la posedanto. Eble, ili ankoraux tauxgos. Se mi necesos --- venu, mi cxiam gxojos.

Sxi turnigxis kaj ekfrapis per la kalkanumoj for. Eliris el mia vidkampo, kaj mi fermis la okulojn. La frapado cxesis.

--- Tio koncernas ankaux vin, Elizabeta Nikolavna. Al mi estis tre agrable konatigxi kun vi. Kaj, je dio, pardonu min. Mi ne... jam... ne simple... Mi amas.

--- Ankaux vi pardonu min, Stanislava Solomonovna, --- respondis morte trankvila vocxo de Liza.

La pordo malfermigxis kaj fermigxis.

Pasis, eble, kvin minutoj, antaux ol auxdigxis malrapidaj, molaj, katinaj pasxoj de Liza. Sxi proksimigxis, kaj mi eksentis, kiel fleksigxis la lito --- Liza sidigxis apud mi.

--- Cxu vi dormas? --- flustre demandis sxi.

Mi malfermis la okulojn. Sxajnis, ke sxi maljunigxis je jaroj. Sed tio estis simple laco --- fizika kaj nerva. Se ni ripozus semajnon en Otuzo --- la etulino tuj ekflorus.

Triope kun Stanjo. Jen kiel cxiuj ekflorus.

--- Per eterna dormo, --- respondis mi.

Sxin kvazaux tusxis vipo.

--- Ne sxercu tiel! Neniam sxercu tiel cxe ni!!

Mi ne respondis. Sxi silentis, trankviligxante.

--- Sacxjo... Kiun vi amas pli?

--- Lian imperiestran mosxton kaj la patriarkon de komunistoj, --- pensinte, siblis mi. --- Ambaux estas tiaj malsamaj, kaj ambaux estas tute... necesaj por bonstato de la regno, --- mi ripozis. --- Antaux tri tagoj mi pli amis la imperiestron. Cxar lia filo pereis. Kaj poste pli ekamis la patriarkon... cxar oni lin kripligis, kaj nun... mi pli domagxas lin.

Sxi palpis mian vizagxon per rigardo. Kiel radaro, per rondoj. Unu fojon, duan...

--- Al vi kun mi ne suficxas eksplodaj pasioj, --- diris sxi. --- Mi por vi, versxajne, estas iomete kokino.

--- Anserideto, --- respondis mi.

Sxi penis rideti. Tutan sxian petolan viglecon, tutan gajecon, sur kiuj nure tenigxis nia triopo, kvazaux forblovis vento. Mi ecx pensi timis, kio al sxi okazis, kiam sxi lasadis nin duope kun Stanjo kaj restis en hotela cxambro sola.

--- Tamen sxi emas al peko de trofiero, --- diris sxi.

--- Vere, sendube vere, Elizabeta Nikolavna, --- per afekta vocxo siblis mi.

Sxi denove penis rideti --- kaj denove ne sukcesis. Kaj subite malrapide kaj mole, kiel hakita lanugeca piceo, pusxis sian vizagxon en mian sanan sxultron. Longaj helaj haroj dissxutigxis laux la pansoj.

--- Ne, ne, Sacxjo, ne parolu tiel. Sxi estas bona, tre bona. Vi ecx ne scias, kia bona sxi estas.

Sxiaj sxultretoj ektremis.

Plauxd'-plaxud'-plauxd'. 6

Ankoraux post semajno forflugis al siaj abiturientoj ankaux Liza.

Al tiu tempo mi mem jam povis mangxi kaj iri al necesejo. Kaj estri.

Kurakin elskuis Becxjon gxis la fundo mem. Pri tutaj ok tagoj de sxia estado en Simbirsko gxis la atenco estis konstruita horaro, ecx minutaro. Nenio rezultis, ne trovigxis iaj ajn krocxajxoj. Kio provokis liajn «revelaciojn» pri valorajxoj en la teko kaj pri cetero, restis same mistera, samkiel post la unua pridemandado. Neniujn personojn, en kiuj eblus almenaux kun strecxo suspekti iajn hipnotigantojn, li renkontis. Ne havis li iajn ajn truojn en memoro, nek perdojn de konscio --- nenion.

Kruus raportis, ke cxiuj liaj penoj palptrovi kaj malbloki iajn ajn perforte fermitajn regionojn de la memoro aux de la subkonscio de Cin fiaskis. Ne estis io por malbloki, Becxjo estis unueca kaj nedividebla.

Kaj samtempe lia pretera mencio pri junagxa interesigxo pri komunismo neniel konfirmigxis. Oni pridemandadis homojn, kiuj lin konis en juneco, pridemandadis liajn samkrimaferanojn, pridemandadis komunistojn de steloj, al kiuj li povus en tiuj jaroj turni sin kun peto igi lin novico --- mankis ajnaj spuroj. Kaj tamen Becxjo firme insistis. Sed nenion povis montri konkrete. Ne simple ne deziris, sed evidente ne povis; Kurakin, kolerigxinte, jam testis lin per mensogdetektilo. Cxu en Vladivostoko? Jes, en Vladivostoko. Sed eble en Siktivkaro? Aux en Hanti-Mansijsko? Jes. Povas esti. En juneco, antauxlonge. Mi ne memoras.

Aperis al li de ie ankaux aliaj, antauxe neniel montrigxintaj strangajxoj. Ekzemple, li estis serioze konvinkita, ke povus regi pli gxuste, ol la imperiestro, estri la landon pli bone, ol Dumo aux la kabineto de ministroj. «Kion do ili faras, acxuloj, salivuloj, --- diris li kolere, venante al pridemandado kun fresxa jxurnalo en la manoj. --- Jen kion mi farus...» Kaj kun certa, tre solida aspekto diris sensencajxojn; kaj ofte morgaux ne memoris, kion diracxis hieraux, kaj diracxis ion tute malan. Sed tutegale, tiel, kiel li proponis, eblus regi nur iun etan bandon, sed ne la grandan regnon. Cxiujn malamikigi kun cxiuj; tiujn, sen kiuj ne eblas, acxeti, aliajn timigi per tio, ke li neniam ilin acxetos; promesi unu, sed doni alion kaj al tute aliaj homoj... Ecx bando tion ne eltenus longe. Antauxe oni ne rimarkis en li tian intereson al politiko.

Kelkaj ekspertoj konfirmis, tamen, lian plenan mensosanecon. Sxajnis, ke en lia konscio samtempe aperis kelkaj obsedaj ideoj, kaj ili cxiuj treege konvenis al lia origina menso.

Poste alflugis Papazjan kaj alportis simple sovagxajn amasojn da statistiko. Mi foliumis ilin dum kelkaj tagoj. Vidigxis interesa kaj same tre nekomprenebla bildo. Al io gxi evidente montris, treege evidente --- sed al kio?

La hipotezon pri novaperinta mutacia viruso ni devis forlasi tuj --- se ne supozi, savante gxin perforte, ke gxi estas ne novaperinta, sed ni jam vivas kun gxi suficxe longe. Sed tio sxajnis tre malprobabla --- ja gxin oni rimarkus; se cerba patologio havas evidentan karakteron, iuj sekcadoj gxin nepre montrus.

Kriminalaj agoj, laux esencaj parametroj similaj al la du fidinde registritaj specimenoj --- Kislenko kaj Cin, okazis delonge kaj tre malofte; kutime ili aux restis ne malkasxitaj, aux la kriminto estis agnoskata psihxe ne plene valida, aux liberigata pro nesuficxo de krimpruvoj, aux vere tuj post la ago en neklaraj cirkonstancoj pereis, mortis aux malaperis, desxirante tiamaniere cxiujn fadenojn. Sed disjxeteco de tiaspecaj krimoj estis ne egalmezura; ili evidente strebis al tiuj aux aliaj spaco-tempaj nodoj --- jen ili preskaux malaperis, jen en iu regiono por ioma tempo, de kelkaj semajnoj gxis kelkaj jaroj, subite neklarigeble oftigxis, ne havante inter si ian ajn observeblan ligon, jen ricevis por suficxe longaj periodoj karakteron de vasta epidemio aux ecx pandemio. Tio estis diable interesa.

La plej proksima tempe al ni pandemio, felicxe, estis for de ni jam je pli ol duonjarcento, gxin eblis proksimume dati per unua duono de la kvardekaj jaroj, sed dum pasintaj kvindek jaroj potencaj, gxis ses-sep dekoj da okazoj dum jaro, epidemioj eksplodis jen en unu, jen en alia lando; malplej rapide la pandemio estis estingigxanta en Rusio, praktike finigxinte nur ok jarojn post tio, kiam gxi finigxis, ekzemple, en Euxropo. Altiris atenton tio, ke post lokigxintaj en tiujn kvindek jarojn periodaj kaj suficxe lokalaj eksplodoj en Afriko, Indocxinio, Centra Azio, Cxinio, Centra Ameriko tiu absurda epidemio en lastaj jaroj denove komencis riveligxi en nia lando, okupante foje por tutaj monatoj samtempe kelkajn guberniojn; la situacio laux intenseco, certe, neniel kompareblis kun la kvardekaj, sed rimarkeble superis indikojn de, ekzemple, la sesdekaj aux la sepdekaj jaroj. Ne placxis tio al mi.

Iri pli profunden en polvon de jardekoj estis malpli facile. Preciza kaj kompleta statistiko tiam mankis; kaj restis nur admiri nekonatajn al mi, nerimarkeblajn kaj skrupulajn laborantojn de la statistika buroo de Ministrejo de Internaj Aferoj, kiuj siatempe de jaro al jaro estis transportantaj en memoron de centra datumbanko cxiujn arkivajn dosierojn de la lando kaj, kiom eblis, de la tuta mondo. Estis ecx nekompreneble, por kio ili tion faras --- simple por ordo. Sed jen evidentigxis, ke ili gxuste por mi laboris.

Kaj tie, en tiu polvo, trovigxis faktoj vere malbonsignaj.

La pandemio en Rusio komencigxis evidente pli frue, ol en plejmulto de aliaj regionoj de la mondo; montrigxis, ke, kune kun Germanio kaj, parte, cxemaraj provincoj de Cxinio mia lando igxis unu el tri potencaj centroj, fontoj de tiu mistera malsano, inundinta poste la tutan civilizitan mondon. En cxiuj tri centroj kruta kresko komencigxis proksimume samtempe, de komenco de la tridekaj jaroj. Sed la samaj landoj --- kaj kio plej senkuragxigis, gxuste Rusio unuavice --- firme tenis unuan lokon ankaux dum la dudekaj jaroj gxis, finfine, en dua duono de la dekaj jaroj la fenomeno denove ricevis pandemian, aux, pli gxuste, kvazauxpandemian karakteron, lauxlitere kiel skualo trairinte laux Euxrazio de okcidento al oriento.

Poste --- en ordo, mala al la kronologia --- la epidemio estingigxis. Unuopaj, kaj ne tre gravaj eksplodoj okazis jen en unu, jen en alia provinco de Cxinio; jen en unu, jen en alia gubernio de Rusio; jen en unu, jen en alia euxropa lando. Eksplodo en Meksiko. Afriko kaj Suda Ameriko tiam plene igxis blankaj makuloj --- statistiko tie, fakte, tiam ne ekzistis; sed ne ili min interesis. Por mi jam nedisputebla estis ekzisto de tri nodoj, kvankam dume nesciate de kio: orient-azia, mez-rusia kaj centr-euxropa. Jen la mez-rusia, jen la centr-euxropa nodo sendis metastazojn al Balkanoj. Poste komencis estingigxi la orient-azia nodo. Poste, en nauxdekaj jaroj de la antauxa jarcento, komencis velki ambaux nodoj; la indikoj stabile tenis sin malpli alte, ol de la plej trankvilaj por la dudeka jarcento sepdekaj jaroj. Finfine, en la sepdeka aux la sepdekunua jaro de la antauxa jarcento okazis abrupta eksplodo en centra Euxropo, kvazaux Francio kaj Prusio frotis unu la alian per silikoj de limoj, eljxetinte faskon da fajreroj...

Kaj fino.

Kvazaux oni fortrancxis.

Cxiujn pulsadojn, observitajn de mi laux la laboroj de la grupo de Papazjan, por la deknauxa jarcento eblus, probable, nomi spekulaciaj --- difektoj de tiama statistiko kaj mankoj pro konvertado de gxiaj datumoj en la centran bankon faris la materialon malmulte reprezentiva. Sed, cxu iris la procezo tiel aux iomete alie, unu fakto por mi estis praktike nedisputebla: tiu fenomeno, kio ajn gxi estu, startis en la historio de la Tera civilizo ne pli frue ol 1869 kaj ne pli malfrue ol 1870 jaro.

Vere, mem sxovigxis penso pri viruso. Se almenaux foje dum preskaux cent tridek jaroj biologio kaj medicino mencius pri infektaj frenezoj! Se almenaux io montrus al kontaktoj inter unu kriminto-malsanulo kaj alia!

Nenio tia estis.

Urgxe, urgxe necesas eliri el cxi tie. Kriminalistika esploro nereteneble estis transformigxanta en sciencan esploron, kaj kontrauxstari al tio estis sensence.

Fine de julio mi jam penis kiom eble pli pasxadi --- unue laux la sekcio, poste laux koridoroj de la tuta centra malsanulejo de Simbirsko, kaj dum bona vetero eliris ankaux al libera aero, en malgrandan, sed komfortan gxardeneton malantaux la malsanulejo. Baldaux mi jam rekonis vizagxojn de multaj malsanuloj, ni salutis, mallonge, sed afable konversaciis pri vetero kaj kuraco; sidis sur benketoj sub susurantaj poploj, jen parolante, jen silente, kun ridetoj, auxskultante auxdigxantajn el la infana sekcio akrajn kriojn, senzorgan ridon, bruon de sanigxanta infanaro. «Al Marso ni flugu post la tagmangxo, kaj nun ni ludu je indianoj» --- «Nu, tio ne estas interesa, tie necesas pafi unu al la alia!» Invitojn partopreni turnirojn de domenludo kaj sxakludo mi afable rifuzis, preferante instaligxi ie en relativa soleco, sub suno, kaj legi kaj relegi leterojn de Liza kaj Pauxlinjo. La leteroj estis kutimaj --- komfortaj kaj trankvilaj, kiel hejma teumado; Liza ecx per unu vorto ne rememorigis al mi pri tio, kio okazis cxi tie antaux ses semajnoj. Nur foje sxi ne sukcesis deteni sin --- sen ajna afekto informante min, kiel sxi sopiras, kaj demandante, cxu mi ne deziras, ke sxi alflugu al mia eliro el la malsanulejo kaj al Peterburgo ni flugu jam kune, sxi skribis subite: «Kaj gxenerale --- vin cxi tie cxiuj atendas kaj tre sopiras sen vi». Eblis multon legi inter linioj de tiu cxi frazo.

Stanjo ne skribis al mi ecx unu fojon.

Gxuste en la gxardeneto mi renkontis, finfine, lin. En tio estis nenio mirinda --- la malsanulejo estis la plej bona en la gubernio kaj, certe, ni ambaux trafis gxuste en gxin. Estis strange, male, ke ni tiom longe ne renkontigxis. En invalida fotelo li nehaste ruligxis renkonte al mi, submetante palan vizagxon al radioj de suno, klinigxanta al baldauxa auxtuno. Sur la diketaj vangoj kusxis ombroj de fortaj, kun dika rando, okulvitroj. Unu el la kugloj damagxis lian vertebron; mi sciis, ke, plej probable, li neniam plu povos pasxadi.

Esence, nenio speciala estis en li --- li plene malgajnis kompare kun solidaspekta Becxjo! --- li estis simple tre vundebla, bonkora kaj konscienca homo. Laborulo, kamparano, ecx gxis nun ne sukcesinta forigi molan Stavropolan prononcon, kiu eniris en lian karnon kaj sangon tie, en sud-rusa aroma stepo. En juneco li provis okupigxi pri praktika politiko, preskaux decidis balotigxi en Dumon --- kaj dankon al dio, ke ne decidis, tio estis ne lia vojo. Li vere, kiel esprimis Cin, tro deziris cxiujn kun cxiuj pacigi kaj peneme, foje ecx ridinde, sercxis unuigantajn interesojn, kiuj povus superi interesojn disigantajn, cxiam vokis al naturaj, sed malfacile penetrantaj en ardajn kapojn cedoj kaj tiujn, kaj aliajn, kaj triajn, cxiam milde apelis al vocxo de racio, al trankvila prudento --- en Dumo tio ne konvenas, tie tute ne cxiuj estas komunistoj. Sed estimon kaj amon li rikoltis multe plian, ol, ekzemple, prezidanto de Dumo Sergunenkov, kaj ecx anoj de aliaj konfesioj auxskultis liajn vortojn kaj petis esti arbitracianto en disputoj. Kion fari --- en Rusujo revuloj estis cxiam pli estimataj, ol aferuloj. Afero estas io malnoble konkreta, vundebla de kritiko, havanta malavantagxojn; sed revo estas ideala, en gxi estas sensence sercxi malfortajn lokojn. Tiu, kiu faras tion, montras sin ridinda; kaj tiu, kiu sukcesas ecx por jaro infekti per sia revo multajn, restas en la historio por cxiam.

--- Saluton, kamarado patriarko.

Li haltigis la fotelon. Levis la mildan vizagxon, rigardis al mi demalsupre. Kiel mi --- al Stanjo lastfoje. Li tusxis per fingroj la arketon, korektis la okulvitrojn.

--- Saluton...

--- Mi estas kolonelo Trubeckoj, Aleksandro Lvovicx.

--- Ahx, jes, jes! Oni jam diris al mi cxi tie pri via misio. Vi ja estas komunisto, cxu ne?

--- Vere tiel.

Li etendis al mi la manon.

--- Saluton, kamarado Trubeckoj, --- ni manpremis. --- Cxu mi povas esti iel utila al vi?

--- Jes, treege. Mi dezirus konversacii kun vi.

--- Ni sidigxu, --- li cxirkauxrigardis, sercxante benkon por mi kaj lerte ekrulis sian fotelon al la plej proksima. Mi sekvis lin --- maldekstre kaj je duonpasxo malantauxe.

Ni instaligxis. Mi kontente rimarkis, ke neproksime de ni haltis, vigle konversaciante pri io, du junaj fortikaj malsanuloj. Tio estis knaboj de Usolcev, kiujn li tuj metis en la malsanulejon por observi, cxu ne minacas cxi tie io al la patriarko aux al mi, kaj cxu iu ne kasxobservas nin.

--- Mi estas komunisto, kaj la interesojn de nia konfesio mi taksas tre alte, --- komencis mi, emociante. --- Sed mi estas ankaux rusa oficiro, kaj interesoj de Patrujo por mi ne estas sensenca sono. Mia cxi-tiea misio, ligita kun enketo de la atenco kontraux vi, estas nur unu el momentoj de la enketo, kiun mi estras laux persona ordono de la caro. Mi enketas la katastrofon de «Carido»

Li korektis la okulvitrojn.

--- Cxu cxi tie estas io komuna? --- iomete abrupte demandis li. Estis evidente, ke miaj vortoj por li estis neatenditaj.

--- Nenio --- aux cxio. Gxuste tion mi devas kompreni. Mi volas peti de vi konsilon, kaj kun tiu celo mi kuragxas konatigi vin, se vi ne kontrauxas, kun cxefaj rezultoj de tiu laboro, kiun mi sukcesis fari. Mi nur volas averti, ke la konversacio estas strikte konfidenca. La enketo ankoraux ne estas finita.

--- Mi komprenas kaj tute konscias gradon de mia respondeco. Mi auxskultas vin.

Mi konatigis lin kun la faktaro, emfazinte strangan statistikon, kiun kolektis grupo «Buki». Kiam mi finis, la patriarko longe silentis, per duonfermitaj okuloj rigardante al cxielo.

--- Cxio cxi estas tre stranga, --- diris li post longa medito. --- Cxu ne venis en vian kapon profundigi la statistikajn esplorojn al la unua duono de la deknauxa jarcento? Aux tio simple ne fareblas pro malricxeco de materialo?

--- Plie la dua, ol la unua. Papazjan prilaboris, kiom tio eblas, tutajn sesdekajn jarojn. Ne estas ecx unu okazo. Se tia rezulto estas kauxzita de difektoj de statistiko, do mallevigxi pli malsupren laux tempa akso estas sensence, tro hazarda kaj nekompleta estos specimeno. Se tamen tiu rezulto estas kauxzita, kaj mi inklinas al tia opinio, de iuj aliaj kialoj, do tia mallevigxo estos ecx pli sensenca.

--- Kion do vi pensas pri tio, kamarado Trubeckoj?

--- La sola ideo, kiu venas en mian kapon, aspektas kiel purega fantastiko, --- konfesis mi. --- Sed ceteraj versioj, kiel tiu, ke ekzistas nedetektita viruso, kauxzanta infektan agresan skizofrenion, estas ecx pli fantastikaj, kaj krome, diference de la mia, ne klarigas cxiujn faktojn.

Li korektis la okulvitrojn. Ridinde movigxis en la fotelo dekstren-maldekstren, kvazaux al li estis maloportune sidi.

--- Dauxrigu, mi petas.

--- La sesdekaj jaroj de la antauxa jarcento estis tempo de disflorado de terorismaj skoloj de prakomunismo. Ni supozu, ke tiam aperis sekreta sekto de simila speco. Ni supozu ankaux, ke laux volo de sorto gxi ricevis por sia dispono gxis nun ne konatan al la pozitiva scienco manieron de manipulado de homa konscio. Nu, ekzemple --- mi diras por ekzemplo, strebante nur montri, ke eblas tre strangaj variantoj, --- leginte gxin en iuj antikvaj orientaj tekstoj. Orientaj antikvuloj tre interesigxis pri provokado de sxangxitaj statoj de konscio; kaj inter radikaluloj foje renkonteblis treege kleraj homoj... Ni supozu, ke tiu sekto, penante konservi siajn nemultajn adeptojn en ombro, komencis plenumi siajn agojn per aliulaj manoj, per manoj de «peonoj». Ni supozu ankaux, ke, kiel necesis atendi, gxi baldaux degeneris al bandita grupo, eble, gxis nun priskribanta sian agadon en terminoj de lukto por justeco. Eble, degenerinte, gxi agas tute hxaose, sed tamen eble, laux plano, kies sencon ni ankoraux ne komprenas.

--- Sed per kio al ili malhelpis mi? Ja mi same estas komunisto... --- li ridetis. Mi mordis la lipon. Sxajne, li ne kredis.

--- Por ili --- ne. Anstataux ol, ni diru, lukti por defaligo de la carismo, vi luktas, kaj ne sensukcese, por establo de homeco. Tio estas, siamaniere vi faras tion, kion faras kaj cxiam faris la plej bonaj homoj el kristisma, islama kaj ajna alia konfesioj. Anstataux ol defaligi la maljustan sociordon, vi faras gxin cxiam pli kaj pli justa. Tio ja estas plena perfido de interesoj de simpla popolo!

--- El vi, kamarado Trubeckoj, farigxus bonega propagandisto de tiu sekto.

Li ne kredis.

--- Mi okupigxas pri la demando jam delonge, mi envivigxis en la rolon.

--- Sed, kiom mi vin komprenis, al mi oni pafis tute ne pro tio.

--- Sed, kiom mi penis al vi klarigi, kamarado patriarko, al vi pafis «peono». La psihxo de Becxjo Cin, kun tuta lia medicine pruvita mensosaneco, portas evidentajn spurojn de skrupule balancita, forta kaj integra influo. Gxuste novaj manioj, treege sukcese kaj efektive aldonigxinte al liaj malnovaj krimaj inklinoj, igis lin fari tiun krimon. Motivon de vera kriminto ni ne scias. Mi diris pri tio suficxe detale.

Li trankvilige metis la manon sur mian genuon.

--- Ne incitigxu, kamarado Trubeckoj, mi petas vin. Ni difinu la situacion. Min vi dume ne konvinkis. Cxio cxi aspektas tre malprobable --- almenaux tuj post via rakonto. Kaj krome... --- li movigxis dekstren-maldekstren, suspiris. --- Krome, se io simila vere trovigxos, mi timas, ke tio povas grave malutili auxtoritaton de nia instruo. Cxu vi al iu rakontis viajn rezonojn?

--- Anticipe --- al la ministro de sxtatsekureco de Rusio kaj al lia vicministro. Certe, al neniu krome.

La patriarko denove suspiris.

--- Tio estas eksklude dignaj kaj bondeziraj homoj, --- hastis aldoni mi.

--- Ni esperu, ke onidiroj pri tio ne tralikos... tro frue.

--- Mi estas certa, ke ne tralikos.

Li pauxzis.

--- Mi ne povas nun senprokraste elpensi mian version, sed la via sxajnas al mi malmulte probabla. Ne ofendigxu. Tamen, mi estas preta helpi al vi per cxio, per kio mi povas.

--- Tiuokaze mi faros al vi kelkajn demandojn.

--- Demandu.

Mi jam malfermis la busxon, sed rimarkis, ke laux vojeto al ni nehaste proksimigxas paro da nejunaj virinoj en malsanulejaj hxalatoj. Auxdigxis: «Ne, ne, petroselon al viando necesas meti nepre. Tio ja estas bongusta, kaj kiel refresxigas! Kaj al viroj utilas. La mia, mi memoras...» Ili malproksimigxis, kaj mi ne komprenis finon de la frazo, sed ambaux virinoj subite lauxte, senzorge ekridis. Per io tio rememorigis Lizan kaj Stanjon en la tea anguleto.

La patriarko, kun gaja simpatio duonferminte okulojn, sekvis ilin per rigardo.

--- Vi, kiel estro de komunistoj de Rusio, kaj, fakte, ecx de la tuta mondo --- cxu vi auxdis almenaux ion pri ekzisto aux almenaux pri apero en estinteco de simila sekto?

--- Ne.

--- Almenaux onidirojn... aludojn, mitojn?

--- Ne.

--- Cxu en la patriarkejo estas homoj, kiuj okupigxas pri historio de fruaj sektoj?

--- Ne.

Cxagrenite mi batis min per la pugno laux la genuo. La flanko tuj reehxis al la abrupta movo per malrapide estingigxanta eksplodo de obtuza doloro.

--- Inter la sesdeknauxa kaj la sepdeka jaroj en Euxropo okazis io, lancxinta tiun diablan procezon. Kiel mi eksciu?

Li korektis la okulvitrojn.

--- Via konvinkiteco infektas... sed vi iomete eraris pri adreso. Ni estas praktikuloj, kaj rigardas en estontecon. Por mi entute la komunismo komencigxis de Lenin... Sed, sxajne, mi povas al vi helpi. Kiam vi eliras el la malsanulejo?

--- Post semajno aux semajno kaj duono.

--- Ni nepre renkontigxu ankorauxfoje. Mi faros kelkajn telefonvokojn, kaj poste informos vin pri rezulto. Mi provos kontaktigi vin, kamarado, kun unu mia malnova amiko. Lia nomo estas Eriko Dirkshorn, li estas svedo kaj laboras en Stokholmo. Estas tia institucio --- centra arkivo de Socialisma Internacio. Necesaj al vi materialoj, se ili entute ekzistas, povas esti nur tie.

Mi auxskultis, ne kredante al sukceso. Li demetis la okulvitrojn kaj komencis visxi ilin per naztuko; pro tiu hejmeca gesto mia animo varmigxis.

--- Kun lia helpo vi ne misvojigxos, kaj por vi ne estos netroveblaj dokumentoj. Ekzistas fondusoj, kun kiuj tieaj laborantoj preferas ne konatigi hazardajn homojn --- mi esperas, ke danke al Dirkshorn, vi ne trafos en tiun kategorion. Sed, kamarado Trubeckoj, ankorauxfoje... mi apelas vin. Estu singarda kun tiu informo, kiun vi, probable, trovos. Se montrigxos, ke homoj, nomantaj sin komunistoj... kondutas tiom nekonvene, --- mole diris li pri murdantoj, --- tio povas kauxzi en la mondo tre fortan resonancon, kaj gxi al neniu utilos, krom al gxuste tiuj radikaluloj mem. --- Li surmetis la okulvitrojn kaj subite sengarde ridetis. --- Se mi estus politikisto, mi, versxajne, opinius mia devo antaux adeptoj per ajnaj rimedoj malhelpi vin.

--- Se vi estus miopa kaj nesagxa politikisto, vi gxuste tiel agus, --- respondis mi.

Li ecx grakis.

--- Cxu vi opinias, ke mi nun faras lertan politikan pasxon?

--- Sendube. Sed cxu de la animo aux de la racio --- tio estas alia demando.

--- En mian kapon tio ecx ne venis. Mi simple deziras helpi al vi... Se vi opinios tion ebla, informu min pri la afero, cxu konsentite?

--- Sendube, kamarado patriarko, --- diris mi kaj levigxis de la benko, komprenante, ke la konversacio estas finita dume.

--- Estos terure, se vi estos prava, --- diris li malgaje.

--- Mi intencas agi kun maksimuma singardo, kaj la konfesion mi ne metos sub baton, --- promesis mi. Silentis iomete. --- Miaflanke, mi same volus peti vin pri singardemo.

--- Pri kio temas?

--- Pri mia misio sciu kiel eble malpli multe da homoj. Vi, via Eriko, se vi al li tiel senlime fidas, kaj neniu pli. Kaj telefone parolu per aludoj. Ja se mi estas sur gxusta vojo, kaj ili ekscios pri tio, ili, diference de vi, vere malhelpos per ajnaj rimedoj. Oni min momente neniigos.

Li rigardis al mi lauxlitere kun teruro.

--- Kaj la plej abomena estas, ke preskaux nepre tio estos farita per manoj de homo, kun kiu mi ecx ne pensos esti singarda, kaj kiu mem poste pereos, kiel Kislenko, per turmenta morto. Per manoj de amiko, aux... edzino, aux... --- mi interrompis min kaj, pauxzinte momenton, foriris, ecx ne fininte la frazon.

[ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]

Notoj pri la cxapitro

Stecxjo Razin ---

Ribela kozaka hetmano Stepano Razin, estro de kamparana milito (1670--1671). Lia armeo estis finvenkita cxe Simbirsko.

Isxeevko ---

Vilagxo apud Simbirsko.

Karamzina gxardeneto ---

Gxardeneto en la centro de Simbirsko kun monumento al Nikolao Mihxajlovicx Karamzin (1766--1826) --- fama rusa verkisto kaj granda historiisto, kiu naskigxis en Simbirsko.

la auxtoro de «Oblomov» ---

Granda rusa verkisto Ivano Aleksandrovicx Goncxarov (1812--1891), kiu same naskigxis en Simbirsko. Lia plej fama romano estas «Oblomov».

Malnova Krono ---

Bela bulvardo super kruta Volga deklivo, kurbigita kiel krono aux diademo.

«Walter» kaj «Makarov» ---

Famaj tipoj de pistoloj.

fotoroboto ---

Bildo de kriminto, sintezita laux priskriboj de atestantoj.

Becxjo Cin ---

Rememoru pri Bocxjo Jelcin...

Pasifajoj ---

Pasifajo estis mita regxino de Krito, kiu amis blankan virbovon, senditan de Posejdono. De tiu pasio naskigxis monstro Minotauxro.

Luca Brazzi ---

Mafiano el fama romano «La baptopatro».

Sud-Sahxalinsko ---

Urbo sur insulo Sahxalino, oriente de Rusio, apud Japanio.

malseka afero ---

En kriminala slango tio signifas murdon.

flustro ---

En kriminala slango: parolo.

cxefo ---

Kutima alparolo de krimuloj al enketanto.

akatesto ---

Lauxdkanta pregxo.

Ecx bando tion ne eltenus longe ---

Kaj ankorauxfoje rememoru pri Bocxjo Jelcin...

molan Stavropolan prononcon ---

Rememoru pri Mihxailo Sergeicx Gorbacxov...