size="5"> [ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]
 * Kaj denove Peterburgo *  1

Sxi kvazaux preparigxis por kortego. La vizagxo estis gxoja, antauxgxuanta; frizajxo, kosmetiko, orelringoj, koliero; severa, malfermita malhela gxisplanka robo, ideale emfazanta molan virinecon de la staturo --- mia koro stumblis: cxu nepre hodiaux sxi devas ien iri? Ne parolante ecx vorton, mi brakumis sxin, kaj tuj palpe komprenis, ke sxi nenien intencis iri --- sub la robo estis nenio. Sxi tiel renkontis min.

--- Finfine, Sacxjo, kara, --- alpremante la vizagxon al mia sxultro, diris sxi. --- Kiel longe... Sed kial vi ne deziris, ke mi alveturu?

--- Sekreteco, --- serioze respondis mi. Sxi iomete desxovigxis, maltrankviligite rigardante mian vizagxon.

--- Vi sxercas.

--- Neniom. Oni ecx oficiale min ne liberigis el la malsanulejo, sed laux cxiuj dokumentoj translokigis por finkuraco en sanatorion en Arhxizo. Tio estas Norda Kauxkazio, izolita loko. Kaj, laux dokumentoj de Simbirskaj avikasoj, mi tien forflugis. Ili tie sercxu, se deziras.

--- Kiuj?

--- Barmaleoj.

--- Do, cxu vi hejme sidos, ne elirante? --- sxi ne sukcesis kasxi gxojon. Mi pli dense alpremis sxin al mi. Kompatinda... Pli bone diri tuj.

--- Morgaux vespere mi eliros unufoje --- kaj en Stokholmon.

Tiuj vortoj estingis sxin, kiel kandelon.

--- Cxu por longe? --- demandis sxi, silentinte.

--- Por longe.

Dum kelkaj sekundoj ni plu staris, brakumante, sed sxi jam estis, kiel morta.

--- La vespermangxo estas sur la tablo, Sacxjo, --- diris sxi poste kaj mole liberigxis.

--- Bonege. Mi nur dusxos min rapide.

Cxie dusxo estis malpli bona, ol hejme. Jen krano reagas nedelikate, jen premo de akvo estas malforta, jen lumo estas malhela, jen estas maloportune kusxigi sapon... Kiel mi sopiris pri la hejmo, se iu scius! Preskaux tutan someron mi pasigis en fremda urbo, en malsanulejo... rigardis foliojn trans fenestro, jen tremantajn sub vento, jen langvore senmovajn en varma senventeco --- kaj pensis: ili baldaux defalos, sed mi cxi tie kusxas... Rigardis, kiel malrapide rampas laux kahela malviva planko ora rektangulo de suna lumo kaj pensis: baldaux la suno apenaux eliros el malantaux la horizonto, sed mi cxi tie kusxas...

Rigardis al mia griza vizagxo dum razado kaj pensis: baldaux mi estos kvardekjara, sed mi cxi tie kusxas...

Tre varmega dusxo, poste --- tre malvarmega dusxo. Kiel cxiam, mi kun plezuro ekkriis, kiam la varmegigitan hauxton subite superversxis preskaux glaciigxinta akvostrio. Mi nur relative antaux nelonge malkovris por mi tiun plezuron; kaj antauxe, krome, kiam mi elrampis el la kuvo, estis maloportune kombi min, la spegulo cxiam estis vaporkovrita, necesis unue visxi gxin, sed tutegale la vitro restis kovrita per malpuraj humidaj spuroj. Nun, krom plezuro kaj utilo por la organismo, mi ricevis ankaux uzeblan spegulon, kiu sukcesis klarigxi, dum mi turnigxis en malvarma bolado.

Etaj hejmaj gxojoj. Sen ili nenio estas agrabla kaj nenio estas necesa.

Mi fermis akvon, etendis la manon al mia visxtuko; malmola, longe atendita, odoranta je lavendo, gxis nun saturita, sxajne, de brilo de Krimea suno --- Liza cxiam substernis gxin, sunbrunigxante; kaj subite malantauxe mole alruligxis malvarma aero, kvazaux malfermigxis la pordo. Mi turnigxis; gxi vere malfermigxis. Liza, aspektanta en sia ceremonia vestajxo meze de intima ceramika brilo tre absurde kaj tial iel speciale sindoneme, staris, apogigxante per la sxultro je porda fosto, alpreminte la pugneton al la lipoj, kaj kun timo kaj kompato rigardis al mia dissxirita flanko.

--- Cxu doloras? --- kaptinte mian rigardon, mallauxte demandis sxi.

--- Ne, kara mia. Jam delonge ne doloras. Nur jukas.

La kuvo per longa gxema gluto ensucxis restajxojn de akvo.

--- Cxu hxalaton al vi? --- demandis Liza.

--- Ne.

--- Se vi volas --- entute ne vestigxu. Mi vin admiros finfine. Vi estas tia... antikve greka.

Mi ekridis tra gorgxa spasmo. Sxi ecx ne ridetis responde. Sxi nun rigardis pli malsupren, kaj al mi sxajnis, ke mi scias, pri kio sxi pensas. Pri tio, ke mi, kiel igxis malkovrite, estis interne jen de sxi, jen de ne sxi.

--- Ne. Mi volas konformi vian aspekton.

--- Nur kravaton ne surmetu, bonvolu, --- petis sxi kaj rigardis en miajn okulojn. Kaj iomete ridetis, unuafoje post tio, kiam mi diris pri Stokholmo. --- Ni estu simple, sen rangoj.

--- Sed vi mem? --- indignis mi.

Sxi silentis iom kaj subite rugxigxis. Denove ridetis:

--- Tion eblas demeti per unu movo.

En la sama negxoblanka kostumo de milionulo sur propra jahxto mi eniris en la mangxocxambron. La tablo estis rompigxanta sub pladoj; sxajnis, ke cxi tien pro ia miraklo transmigris cxio, kion mi akiris por Stanjo antaux Simbirsko. Plus granda bukedo da rozoj meze. Plus du boteloj da Golicin-a cxampano, malvarmigxantaj en siteletoj sur randoj de la tablo.

--- Ho, cxu ni hodiaux havas feston? --- demandis mi.

--- Certe, havas. La mastro alkuris hejmen por unu horeto.

--- Sed kie estas Pauxlinjo?

--- En la vilagxo, cxe viaj gepatroj.

Mia koro denove stumblis; mi pensis, ke sxi intence, antauxvidante hejmajn skandalojn, forigis la filinon. Poste mi komprenis, ke Pauxlinjo en auxgusto cxiam gastas en la bieno, kaj pretere enviis al sxi. Vastaj apud-Moskvaj ebenajxoj kun mistere ondigxantaj laux horizontoj arbaroj; gxardeno, klinigxantaj pro rugxaj fruktoj brancxoj de pomarboj; odoroj de fojno kaj herbejo. Kvieto. En infaneco mi mem tutajn somerajn monatojn pasigis tie.

--- Nu, Lizeta, --- diris mi, --- cxu ni delogigxu al peko de tromangxado?

--- La popolo peki pretas! --- raportis sxi kaj neintence, ecx mem, versxajne, ne rimarkinte, kion sxi faris, militsalutis per du fingroj, laux pola maniero. 2

Mi kusxigxis, sed sxi ne venis longe. Mi pensis, ke sxi banas sin, sed kiam sxi finfine eniris, igxis klare, ke sxi simple vagis laux la domo aux simple sidis ie, en infancxambro, ekzemple, kaj pensis pri io sia. La juvelajxojn sxi, tamen, jam demetis kaj alivestigxis.

Do, mi ne sukcesis ekscii, cxu vere tiu sxia strecxa brila nigra kokono demeteblas per unu movo.

Sxi jxetis kulpan rigardon al mi kaj estingis lumon.

--- Por kio? --- mallauxte demandis mi.

--- Mi gxenigxas, --- same mallauxte respondis sxi el mallumo. --- Mi kusxigxos, kaj vi, se deziros, sxaltos, cxu bone?

--- Bone, etulino mia.

Mallonge kaj mole susuris, falinte sur la tapisxon, la hxalato. Mi auxdis, kiel sxi defleksis sian kovrilon, sentis, kiel sxi kusxigxis --- malproksime de mi, sur randon, strecxita kaj timigita, kvazaux vere denove igxis knabino, dum mi forestis. Sxajne, sxi ecx tremis.

--- Kio okazas al vi? --- atendinte, demandis mi. Sxi respondis mallauxte:

--- Mi ne scias...

--- Laux mi vi tute malvarmigxis, Lizanjo. Mi vin iomete varmigu, cxu vi deziras?

--- Deziras, --- balbutis sxi. Kaj kiam mi levigxetis sur la kubuto, sxi aldonis: --- tre deziras. Varmigu min, mi petas.

Pretere mi tiris sxnureton de la klosxlampo. Varma rozkolora lumo saturis la dormocxambron; mi vidis, ke Liza, kovrinte sin gxis la mentono, rigardas al mi per grandegaj timigitaj okuloj. Mi plongxis al sxi sub la kovrilon, kaj sxi mallevis la palpebrojn; kaj mi komencis varmigi sxin.

Apenaux senteble, peteme mi cxirkauxkaresis kaj cxirkauxkisis la sxultrojn, la kolon, la bruston, la femurojn, la kortusxan trianguleton de hela hararo, delikate kaj apenaux kapteble odoranta je knabino --- sxi al nenio malhelpis kaj al nenio respondis. Sed jen la spasme kunpremita pugneto degeligxis, jen sxi ekspiris pli ofte, jen varmigxis kaj ekfloris la cicoj; vivigxis dense kunpremitaj kruroj, sxi fleksis unu kruron en la genuo kaj demovis flanken, malfermigxante --- tiam mi brakumis sxiajn femurojn, mole alsxovante ilin al mi, alportante kaj klinante adore, kvazaux plenigitan per eliksiro de senmorteco kalikon, kaj sxi faciligite suspiris, kiam mi englitis en sxian cedeman internan varmon.

Kaj denove mi karesis sxin gardeme, suprajxe, apenaux, dauxrante beki la kolon, la sxultrojn kaj la lipojn per infanaj kisoj --- sed sxi jam komencis respondi: kun iomete indiferenta, fratina karesemo sxi metis sur mian dorson la manplaton, poste kaptis miajn lipojn per la siaj, poste iomete sxovigxis, por al mi estu pli oportune --- kaj kiam sxi unuafoje ekgxemis kaj unuafoje batis per la femuroj renkonte al mi, mi rompis cxiujn cxenojn.

Mi cxifis sxian mamon per la mano --- sxi ekkriis, mi surruligxis sur sxin --- sxi denove ekkriis, gxoje plene malfermigxante; mi freneze fleksis kaj rulis sxin, tute obeeman kaj felicxan pro tio, ke al sxi same kiel antauxe estas dolcxe esti obeema, kaj sxajne, mi ecx grauxlis: «Prenu min! Jen! Jen prenu!»; kaj kiam mi finfine eksplodis, sxi kun neimagebla forto brakumis min, kvazaux dezirante enpremi min en sin por cxiam, platigi sian delikatan karnon per la mia --- kaj kun sufero, peto kaj espero ekkriis, kvazaux mevo, postfluganta sxipon:

--- Mia! Mia! Mia!!

Versxajne, dum du minutoj mi estis meduzo, eljxetita sur bordon. Poste mi malfermis la okulojn. Laux sxiaj vangoj ruligxis larmoj.

--- Liza...

--- Silentu. Simple kusxu sur mi kaj silentu, --- sxi plorgxemis. --- Ho Dio, Sacxjo, kiel estas bone kun vi...

Dum kelka tempo mi ne movigxis, nur la manon lasinte sur sxi.

Sed sxi jam, sxajne, estis trankviligxanta. La okuloj sekigxis. Sxi, jam ne gxenigxante, eksidis; cxirkauxvolvinte la genuojn per la manoj, sxi metis sur ilin la mentonon --- al mi videblis nur la frunto kaj la brilantaj okuloj. Sxi rigardis al mi ne desxirigxante. Versxajne, tiel oni rigardas al ikonoj.

--- Mi amas vin, --- diris sxi. --- Mi amegas vin, mi vivi ne povas sen vi. Mi tiel sxatas vin mangxigi, vin ridigi, kun vi paroli... Tiel sxatas kune kun vi iri ien, tutegale kien. Tiel sxatas... --- sxi stumblis, sercxante vorton, kaj elektis, versxajne, la plej krudan kaj bestecan el tiuj, kiujn sxi povis prononci; versxajne sxi volis substreki, ke sxi igxas besteto kaj ne hontas tion, ecx male, adoras, --- doni min al vi, --- kaj tiam sxiaj okuloj denove malsekigxis. --- Mi simple ne scias, kion fari.

Mi silentis.

--- Sxi estas graveda, Sacxjo.

Mi ekpalpebrumis. Vazomotora reago, diablo gxin prenu, gxi estas malfelicxo de cxiuj Cin-oj en la mondo. Afekciite mi levigxis sur la mano, kaj poste demandis, kiel stultulo:

--- Cxu de mi?

Dum sekundo sxi plu rigardis, ne sxangxante vizagxesprimon, kaj poste ekridegis. Sxi kaj ploris, kaj ridegis, kaj ne tuj sukcesis prononci:

--- Sacxjo... kara mia... ja pri tio vi demandu ne min!

Mi same eksidis. Nun jam mi komencis gxenigxi; barikadis min per la litkovrilo. La mondo turnigxis kiel sxanceligxema karuselo.

--- Cxu estis sxi, kiu tion al vi diris?

--- Jes.

--- Kiam?

--- Tuj. Kiam mi kuratingis sxin je la unua tago.

Mi penis kolekti pensojn. Longe. Sed sensukcese.

--- Kiel do vi tie toleris...

--- Cxar mi amas vin.

--- Ho dio, vi elportadis la noktovazon...

Sxi obstine skuis la kapon.

--- Cxar mi amas vin.

--- Kial do vi tuj ne diris al mi?

--- Cxar --- mi amas vin!

Mi frotis la vizagxon per la manplato. Kvazaux volis forvisxi araneajxon, blindigintan la okulojn. Sed ne sukcesis.

--- Cxu vi nin ne forlasos?

--- Se vi min ne forpelos --- neniam.

--- Kaj cxu ilin?

Mi pauxzis.

--- Se ili ne forpelos...

--- Neniam, --- findiris sxi anstataux mi. --- Diru, cxu vi havis ankoraux virinojn samtempe kun mi?

--- Liza, cxu vi estas certa, ke vi volas cxion cxi scii?

--- Jes, kara. Eble, mi poste bedauxros --- sed se ni jam tion komencis --- necesas... disfosi. Cxu vi havis multajn virinojn post kiam ni geedzigxis?

--- Multe --- kiom estas tio?

--- Dek! --- kuragxe diris sxi.

--- Nu, vi flatas al mi...

--- Kvin.

--- Du. Tio estas, sen Stanislava du. Kun unu mi estis tre nelonge, antaux ok jaroj. Sxi rapide komprenis, ke mi pro sxi ne disigxos kun vi, kaj foriris. Kvankam, laux mi, sxi ne deziris, kaj al sxi estis tre dolore. Kaj mi estis frenezigxanta... cxu vi scias, pro kio precipe? Pro tio, ke mi faras al sxi doloron, kaj ne povas ne fari. Cxu vi memoras, mi kasxigxis en la vilao sola kaj drinkis tie dum tri tagoj?

--- Memoras. Kiam mi telefonis, vi respondis... apenaux movante la langon... mi terure ektimis, volis cxion lasi kaj veturi tien, sed vi malpermesis... kaj sekvan vesperon vi revenis. Tia verdeta... Do, tio estis pro sxi?

--- Jes.

--- Kaj post du semajnoj ni unuafoje veturis al Otuzo. Kaj vi estis gaja, hejma, zorgema, fiera!

--- Certe. Tie estis tiel bone. Kaj mi vidis, ke al vi kaj Pauxlinjo estas bone --- kaj pro tio mi floris duoble.

--- Kaj la dua? Kiu kiun forlasis?

--- Sxi forveturis por trijara laboro en Brazilon. Sxi estas biologo, okupigxas pri ekosistemoj de humidaj tropikaj arbaroj. Ni intersxangxas leterojn foje, sed kiel sxi nun rilatas al mi --- mi ne scias.

--- Cxu vi sxin sopiras?

--- Vidu, jes. Kutime mankas tempo, sed foje subite mi kvazaux vekigxas, kaj io mankas.

--- Kaj Stanjo estis jam dum sxi?

--- Ne. Distanco estis pli ol jaro.

--- Cxu en mi vere io mankas?

--- Liza, mi vin tre amas.

--- Mi scias, kara mia. Cxu vi pensas, ke, se mi tion ne sentus, mi komencus tiun konversacion? Mi scias. Sed estas alia afero. Versxajne, tiel okazas, tiel povas esti --- vi amas, sed samtempe konstante sentas ian nekontentecon, mankon. Cxu ne suficxas pasieco, cxu komforto, cxu fidelo emfazata antaux aliuloj...

--- Ne. Laux mi, ne.

--- Do, cxu vi simple tute ne povas havi nur unu virinon?

--- Nu kial do ne povas!

--- Ne, vi ne respondu tuj. Ne tian konversacion ni havas. Vi mem demandu vin.

Mi demandis.

--- Nun mi jam ne scias, --- diris mi.

--- Kaj kiam tiu... la tropika, revenos?

--- Printempe devas.

--- Kaj se sxi, ekzemple, denove deziros al vi?

Mi ne respondis. Ne sciis, kion diri. Neniu povas veni al iu ajn dufoje.

Sxi rigardis al mi jam ne kiel al ikono. Kaj ne kiel al homo. Kaj ecx ne kiel al fiulo. Tamen, kiel al fiulo sxi neniam rigardis al mi... mi ne scias. Tiel rigardi sxi povus al alveninto el alia galaksio; sed ne al plenrajta reprezentanto de frata potenca civilizo, mallevigxanta laux vasta sxtuparo el interno de fotona raketo, sed al absurda, ne adaptita al teraj kondicxoj jxeleeca estajxo, kiu, pace kaj plende gruntante kaj furzante, subite elrampus el, ekzemple, necesejo --- evidente neagresema, sed absolute nekonvena kaj fremda.

--- Do, cxu vi volas diri, ke printempe ni povos kolektigxi al vi jam triope?

Mi silentis.

--- Sacxjo. Vi estas bela, bonkora, zorgema, pasia, kuragxa, sagxa... Nu, cxiujn bonajn vortojn, kiuj ekzistas, mi povas diri pri vi, vere. Estas nenio mirinda, ke de tempo al tempo vi enamigxas en iun virinon, aux iu virino enamigxas en vin. Sed ja... Sacxjo... Vi ja ne povas esti por ili cxiuj edzo!

--- Versxajne, mi ne povas, --- diris mi. --- Sed mi penos.

Sxi abrupte forturnigxis. Metis la kapon per la vango sur la genuon, per la nuko al mi; kurteninte la femuron, ekpendis longa, lanuga vosto de malligitaj helaj haroj.

--- Dio al vi helpu, --- diris sxi.

Dum ioma tempo ni silentis.

--- Liza, --- mallauxte vokis mi.

--- Jes, amata, --- respondis sxi, ne turnigxante al mi.

Pro tiuj vortoj la koro saltis pike kaj dolcxe; por momento mi forgesis, kion mi volis diri.

--- Ripetu ankoraux foje, se al vi ne estas malagrable, --- petis mi.

Sxi levis la kapon kaj ridetis al mi.

--- Jes, amata.

--- Liza. Komprenu... mi ne havas fortojn detrui vivajxon. Mi delonge sentis: se foriras unu amiko, ankaux aliaj igxas iomete pli foraj. Tio, kio vere mortas, defalas mem, kaj dio estu kun gxi, kvankam ecx pro tio estas dolore, cxiam estas dolore pro morto --- sed... mi scias, ankaux tio estas maldigna, sed... ne eblas haki laux viva ligo! Pro tio homoj krueligxas, sekigxas... kaj la forhakanto, kaj la forhakato. Imagu: vi estis kun homo dum du jaroj, kaj subite li diras: foriru. Kaj du jaroj da felicxo en via memoro igxas du jaroj da malvero. Kaj la vivo mallongigxas je kvar jaroj!

--- Ho Dio, nu kion do mi faru, Sacxjo? Cxu mi mem al vi diru: foriru?

Mi sufokigxis. Sed sxi jam denove rigardis al mi kun kareso.

--- Ecx ne esperu. Vian elekton anstataux vi mi ne faros.

--- Sed cxu vi komprenas, mi ja povas elekti...

--- Ja scias mi, kion vi elektos! Cxion! Ahx, se eblus ellerni cxiujn lingvojn! Kiomfoje vi tion diris? Nu, kaj se ne eblas, do oni rajtas scii neniun. Frazeton el unu, frazeton el alia... Vi tuta estas en tio! Rusa princo...

--- Mi diris pri lingvoj de la imperio, --- ecx ofendigxis mi. --- Eksterlandajn mi tri lingvojn scias nemalbone...

Sxi ne detenis sin --- ekridis; etendigxis al mi, malordigis miajn harojn.

--- Vi estas knabacxo, --- diris sxi. --- Kiel ni al Pauxlinjo diros pri cxio cxi?

--- Dume neniel, certe, --- respondis mi. --- Kaj, ekzemple, por plenagxigxo ni faros surprizon: ke sxi havas frateton aux fratineton...

--- Surprizo, --- kun dubo diris Liza. Silentis iom. Poste diris sen deziro: --- Interalie, sxi kaj Stanislava placxis unu al la alia.

--- Cxu sxi estis cxi tie?

--- Trifoje. Mi invitis --- trinki teon, rememori pri vi...

Mi balancis la kapon.

--- Vi estas vera amikino de batalisto. Nu, kaj?...

--- Ja gxuste pri tio temas! --- kun cxagreno diris Liza. --- Kaj estas sxi simpatia al mi, kaj kompatas mi sxin, kaj amas sxi vin freneze, kaj kun tiu sento, kiel vi komprenas, mi estas plene solidara... Ohx, ne scias mi, kion fari. Sed lasi vin libere pasxtigxi sur herbejo kun du --- ecx kun tri, ho sanktuloj! --- kun tri kaprinoj... Tio ja estas ridinda! 3

Mia renkonto kun Lamsdorf estis organizita sen specialaj sekretecaj afektajxoj. Sed gxi ankaux ne detruis version pri tio, ke mi ie finkuracigxas. Ivano Volfovicx, anticipante mian sekretan revenon, dum lastaj semajnoj ofte gastis cxe Liza --- kvazaux por viziti edzinon de kolego, ricevinta, se eblas tiel diri, laboran trauxmon. Same li venis cxi-foje, je la deka matene. Mia domo anticipe estis retestita per kontraux-subauxskultilaj indikiloj; oni min alveturigis hieraux el milita aerodromo en hermetike fermita karoserio de posxta sxargxauxto, kiun oni starigis en internan korteton de la palaceto, kaj mi, sxajnigante min unu el sxargxistoj --- la dua estis Ramilo --- entrenis en la domon tra mastruma enirejo korbon da vera Krimea «kardinalo», tute nature sendita de Rahxcxiev, sed aldone uzita por plia naturecigo de la legendo; do, ecx se iu sukcesus rigardi en la pordegon el fenestroj de, ekzemple, la kontrauxa domo --- kvankam ties logxantoj estis ekster suspektoj --- li vidus nur busxegon de la potenca sxargxauxto, alstarigita per la karoserio dense al la pordo, kaj en fendo inter planko de la auxto kaj asfalto --- piedojn de du sxargxistoj kaj plenan korbon da vinberoj, tuj malaperintajn en la domo. Tion, ke en la karoserion revenis nur unu paro da piedoj, certe vidi en vespera mallumo ne eblus ecx per infrarugxa optiko. Do, se nesciataj gvidantoj de la «peonoj» komencis observi min en Simbirsko, trovi min nun al ili estus nefacile.

Ni akceptis Ivanon Volfovicx-on en la rugxa gastocxambro, amike; krome, gxiaj fenestroj eliris en la korton, kio tre valoris en la nuna situacio. Satdormintaj, iomete ripozintaj --- kaj Liza post mia reveno simple ekfloris, malgraux cxio, kaj tio estis por mi diable agrable kaj flate --- ni sidis apude sur la divano kaj estis viva ilustrajxo al kanteto «Gekolomboj neniam kverelas». Ja ni dum dek kvin jaroj vere ne kverelis ecx unu fojon --- pri tio mi pensis jam nokte, antaux ol ekdormi. Sed estis en tio ankaux certa dangxero. Ekzistas paroj, kiuj preskaux fojon dum semajno intencas eksgeedzigxi, de tempo al tempo jxetas unu al la alia akuzojn pri cxiuj mortaj pekoj, kriegas per du vocxoj insultajn vortojn --- kaj bonege ekzistas plu, ecx fortojn cxerpas en cxiutagaj skandaloj. Ili kvazaux banas sin en vangofrapoj. Tamen, kiaj infanoj kreskas en tiaj familioj... Por mi kaj Liza unu akra aux ecx simple neestima frazo igxus tiom grava, tiom eksterordinara okazajxo, tiel fatale elirus el limoj de familiaj rilatoj, ke starigus inter ni muron pli altan, ol povus starigi dek Stanjoj. Kaj instinkte sentante tion, ni ecx ne altigis vocxojn unu al la alia.

Mi levigxis de la divano, faris kelkajn pasxojn renkonte al Lamsdorf, kaj ni fratece brakumis. Dum kelkaj sekundoj li silente tiklis mian vangon per siaj vangoharoj, pro troa emocio facile frapante mian dorson per la manplato, poste desxovigxis.

--- Nu, mi gxojas denove vidi vin en bona sano! Mi treege gxojas! Kiel vi fartas? Cxu tute bone?

--- Tute bone, Ivano Volfovicx, tute. Pro viaj kaj Liz-aj pregxoj.

--- Ne nur, kara, ne nur...

--- Ja sendube ne nur, --- petole ensxovis Liza. Lamsdorf kun ioma miro turnis sin al sxi kaj klarigis:

--- La caro ja informigxis plurfoje... Saluton, Elizabeta Nikolavna! Pardonu la maljunulon, ke mi ne vin unue salutis. Ja mi treege maltrankvilis dum tuta tiu tempo pri via husaro!

Li klinis sin al sxi, kisis la manon.

--- Cxu vi ne deziras teon, Ivano Volfovicx?

--- Ne, pardonu, Elizabeta Nikolavna, mi jxus matenmangxis. Kaj ankaux vin min ne volas ofendi --- la sxipo foriras vespere, por vi ambaux, mi opinias, unu tagnokto ne tute suficxas inter du disigxoj, do forpreni nun de vi tiun tempon estas morta peko. Mi vizitas mallonge, pri la afero.

Ni sidigxis, kaj Liza restis stari.

--- Nu, se pri la afero, mi vin forlasos, --- diris sxi kaj ekiris al la pordo. Malfermis gxin, turnigxis, sendis ankoraux unu rideton al Lamsdorf, poste al mi. Kaj dense fermis la pordon post si.

--- Kian edzinon vi havas, Aleksandro Lvovicx! --- diris Lamsdorf. --- Oro!

--- Ja cxu mi ne scias, --- respondis mi.

--- Kaj kiel sxi beligxis, junigxis post via alveno! Tutan sekretecon rompas! Kaj ne eblas ja diri: aspektu malbone, alie cxiuj konjektos!..

--- Ne eblas, --- konfirmis mi.

Li graketis iom.

--- Ahx, kia malfelicxo... denove vi devas veturi. Kaj krom vi neniu povas. Apenaux la patriarko allasos fremdan homon al la socialismaj obskurajxoj.

--- Apenaux, --- konsentis mi. --- Eblas lin kompreni.

--- Gxuste kion ni faras, --- kapjesis Lamsdorf. Tiris la vangoharojn. --- Do, unue. Pro la vundo vi ricevos kompenson --- mil kvincent rubloj estas transigitaj al via konto en la Popola Banko...

--- Ahx, Ivano Volfovicx, pro kio tiom? Kontraux tiu mono mi povas acxeti auxton! Pli bone vi premiu la Simbirskajn kuracistojn!

--- Tio estas bona penso. Mi parolos kun la ministro... Due, --- li prenis vastan, kiel lapa folio, monujon kaj komencis, kiel prestidigitisto, elpreni el gxi paperon post papero. --- Jen bileto por la sxipo. Eknavigo je la deknauxa precize. Ni decidis vin sendi mare. Kaj por la sekreteco tio pli bonas, kaj por la sano. Du tagoj nenion decidas, kaj mara vojagxo estos por vi treege utila, ni konsultis kuracistojn.

Pli bone mi pasigus tiujn du tagojn hejme, pensis mi, sed lauxte nenion diris, por ne cxagreni Lamsdorfon. Videble, io fusxigxis en iliaj cerboj. Cxiu tago estas grava --- tial sendu kiel eble plej baldaux; sed du tagoj nenion decidas --- tial mare. Nu, la faritan ne eblas revenigi. Kaj vere, en flughavenoj kontrolo estas pli forta. Pli grandas probablo, ke oni min detektos --- se oni min observas.

--- Jen legitimiloj. Nun vi estas korespondanto de «Pravda» Cxernysxov Alekseo Nikodimovicx. Ni elektis vian gazeton, komunistan, pro tiuj rezonoj, ke dogmoj de la instruo kaj problemoj de la konfesio estas bone konataj al vi, kaj okaze de neceso vi povos konversacii pli aux malpli profesie.

--- Racie, --- diris mi.

--- Kiel vi prezentos vin al via kontaktulo en Stokholmo --- en tion ni ne enmiksigxas. Tion decidu vi, depende de tio, kiel vi interkonsentis kun la patriarko. Sed por ceteraj ni decidis maski vin tiele. Kun la redakcio ni kontaktis, ili kontentigis nian peton. Nun en ilia etatfako estas respektiva papero --- kamarado Cxernysxov A. N., eksteretata korespondanto, oficsendita de la redakcio por konatigxo kun jenaj kaj jenaj fondusoj de la arkivo de Socialisma Internacio kun celo verki serion da historiaj skizoj por rubriko «Niaj radikoj».

--- Jes, --- diris mi, --- se la versio konfirmigxos, bonegajn ni ricevos radikojn.

Lamsdorf malserenigxis.

--- Ju pli mi pensas, kara mia, des pli mi maltrankviligxas. Kiam mi legis vian raporton, miaj haroj simple starigxadis. Se vi estos prava --- kiel do ili, fiuloj, ellernis kripligi homojn! Ja sxajne pli bona estus ecx la viruso de Papazjan. La naturon ja ne eblas kulpigi, pro gxiaj terurajxoj oni ne krueligxas. Sed cxi tie... Tricent kvardek ses senkulpe murditaj homoj en la kvardek unua jaro! Tricent okdek du en la kvardek dua! Kaj tio nur en Euxropo! Tio estas iaj malhomoj!

--- Ja mi gxuste volas tiujn malhomojn... --- mi pikis la grandan fingron al brakapogilo de la fotelo kaj, alpreminte, dolcxe turnis.

--- Cxu vi pensas, ke vi sola? Gxuste en tio mi antauxvidas novan dangxeron. Ja por ili oni deziros reenkonduki la mortopunon!

Ni longe silentis, pensante, versxajne, pri samo. Kaj pure, sxajne, fizika termino «cxena reakcio», subite aperinta en mia animo, sxvelis, kiel parazito pro elsucxita sango, minacante krevi kaj malpurigi la hejmon kaj la mondon.

--- Tion ni devas ne allasi, --- diris mi. --- En ajna okazo devas.

Lamsdorf suspiris.

--- Estu pli singarda tie, --- petis li. --- Ne sxovigxu sub kuglojn sen granda neceso.

--- Pro malgranda neceso --- en necesejon, --- sxercis mi. --- Pro granda neceso --- sub kuglojn...

Lamsdorf ridis gxislarme. Sed, visxante la okulangulojn, rigardis kun maltrankvilo kaj kompato.

--- Se vi havus gardistojn, --- diris li, finridinte. --- Paron da knaboj por gardo, por ili simple iru laux via spuro kaj observu...

--- Ja ni telefone jam parolis pri tio, Ivano Volfovicx.

--- Vi estas obstina fierulo, kara mia. Cxion vi emas fari mem kaj sola, sola kaj mem...

--- Nu kiel al tio rilatas obstino? Se komencigxos io serioza, du homoj estos simple mortkondamnitoj. Por unu, interalie, estas multe pli facile kasxigxi... Tio estas unue. Kaj due kaj plej grave, mi veturas al Eriko kiel privata persono, reprezentanto de la patriarko. Se li rimarkos, ke min «pasxtas» batalistoj...

--- Jes, kara mia, jes. Racie. Mi gxuste tial obeis, --- li denove suspiris. --- Sed la koro maltrankvilas. Mi cxiam volas iel vin gardi. Do... Kion ankoraux mi devas al vi diri? A ha, jen posxa mono. Por ke vi ne klopodu pri monsxangxo --- gxi estas jam sveda, ses mil kronoj. Kaj en la Stokholma Nacia Banko estas malfermita kredito por ankoraux dudek kvin mil. La konto estas «pasvorta»...

--- Vi min simple supersxutis per mono! Por kio?

--- Por ajna okazo, kara mia, por ajna okazo. Almenaux ion. Ni estas ricxa lando, ni povas zorgi pri niaj homoj. Kiu scias, kiom longe vi tie estos. Kaj eble... subite... --- li tuj implikigxis en vortoj, ne kuragxante nomi la aferojn per siaj nomoj, --- necesos ia kuraco. Cxe ili ja cxio estas kontraux mono. Do, la konto, mi diras, estas «pasvorta». Ni longe pensis, kiun vorton preni. Kaj jen princo Iraklo telefonis --- maltrankvilis, ke pri vi tro longe mankas informoj; nu, kaj ni donis al la konto nomon «Svetichxoveli».

Mi eksentis varmon kaj kareson, kvazaux en vespera Sagurama gxardeno.

--- Dankon, --- diris mi kortusxite. --- Vi vere faris al mi agrablajxon.

--- Gxuste tion ni intencis. Informu nin pri vi lauxokaze. La milita atasxeo en Stokholmo pri la misio de korespondanto Cxernysxov estas informita... tio estas, ne pri ties celo, certe, sed pri tio, ke ekzistas iu Cxernysxov, al kiu endas lauxnecese fari cxian kunhelpon. Estas simple ligigxi kun ni tra li. Jen telefono, --- li montris al mi papereton kun numero, tenis iom antaux miaj okuloj, poste movis la grandan fingron laux la ciferoj, kaj la ciferoj malaperis. Li cxifis la papereton, turnis gxin en la manoj, kaj, ne trovinte, kien gxin meti, sxovis en sian posxon. --- Jen cxio, --- li levigxis. --- Nu, ni denove brakumu nin, Aleksandro Lvovicx.

--- Ni brakumu, --- respondis mi. 4

Kiam Lamsdorf foriris, ni denove kiel du angxeletoj eksidis sur la divanon; Liza metis la kapon sur mian sxultron, kaj dum ioma tempo ni silentis. La cxielo, suficxe pura matene, kovrigxis per senfenda griza humida kurteno, kaj en la gastocxambro cxio estis krepuska.

--- Kiom da tempo restis al vi? --- demandis Liza poste.

--- Ses horoj.

--- Cxu oni vin denove veturigos iel ruze?

--- Jes.

--- Mi tre timas pro vi.

--- Tio estas superflua.

--- Tie restis iomete da cxampano. Cxu vi deziras fintrinki?

--- Jes.

Sxi ekstaris, rapide eliris en la mangxocxambron, rapide revenis, portante en la mano preskaux plenan pokalon. Mi prenis, danke ridetis. Apenaux auxdeble siblis sxauxmo.

--- Cxu ankaux vi trinkos?

--- Ne, ne, trinku.

Mi nehaste eltrinkis. Bonguste. Tuj la vezikoj tikle batis en la nazon, mi sulkigxis. Metis la pokalon sur tapisxon apud la divano. En la stomako milde ekfloris varmo.

--- Vi povas fumi iomete...

--- Mi absolute ne deziras.

Sxi silentis. Poste diris nelauxte:

--- Estos tute senkompate, se vi ne intervidigxos.

Mi pensis pri samo. Sed mi tute ne imagis, kiel tion fari. Kaj, aldone, la kernon mem de la animo kasxe, sed persiste rongxis venena vermeto: sed cxu mi povas al sxi fidi, ho dio mia? Kvankam Becxjo, laux cxiuj liaj depozicioj, estis «revelaciigita» pli frue, ol mi ekintencis veturi al Simbirsko kaj babilis pri tio al Stanjo, sed ja ankaux la depozicioj povus esti sugestiitaj de ekstere; restis probablo de tio, ke la atenco kontraux la patriarko estis kauxzita de mia subita deziro konversacii kun li --- mizera probablo, jes, sed sxajnis, ke mi ne rajtis riski, tute neglektante gxin: tro alta estis prezo.

Tamen mi neglektis. Pli bone oni min mortpafu en Stokholmo. Vivi kun tiaj pensoj pri virino, kiun mi amas, kiu estas graveda de mi --- tio estas multe pli malbona, ol morto. Fakte, gxuste tio estas morto. Morto de la animo.

--- Vi pravas, --- respondis mi.

--- Cxu vi scias, kiel ni faru? --- vigle ekparolis sxi. --- Mi tuj telefonos al sxi kaj vokos gasti. Sxi cxi tie jam estis, do, se viaj «Barmaleoj» vere observas la domon, ili nenion suspektos. Kaj mi mem, --- sxi iomete kuntiris la sxultrojn, --- ien foriros por unu aux du horoj. Cxu tiel estas bone?

Kaj denove mian gorgxon cxirkauxpremis varmega humida ringo. Nun jam mi rigardis al sxi, kiel al ikono, admire kaj ravite, kaj pensis, ke se almenaux unu haro falos de sxia kapo, aux se sxi vere decidos foriri de mi --- fino, mi mortos.

--- Tio estas tro, Liza, --- diris mi. --- Mi ne povas... tiel vin uzi.

--- Ho Dio, kiajn stultajxojn vi diras! Cxu tio estas «uzi»? Mi simple helpas al vi, kaj por mi ne estas pli agrabla okupigxo. Kiam mi sxangxis al vi pansojn kune kun sxi --- cxu tio estis uzo? Vi suferis, kaj mi, kiel povis, vin kuracis.

--- Tiam min trafis kuglo.

Sxi suspiris, kaj poste diris penseme:

--- Sciu, ankaux tio estas por mi, kiel kuglo.

--- Ankaux vi suferas.

--- Mi suferas, cxar al vi estas malfacile, kaj vi --- cxar oni vin trafis. Cxu estas diferenco? Kaj entute, --- decideme aldonis sxi, tuj rugxigxinte, --- se mi, ekzemple, en iun enamigxus, cxu vi kondutus alie? Cxu vi, ekzekutisto, sangosucxulo, masklacxo, al mi ne helpus?

--- Mi ne scias.

--- Tamen mi scias. Mi scias vin pli bone, ol ili cxiuj, kaj ecx pli bone, ol vi mem. Kaj cxu vi scias, kial?

--- Kial?

--- Cxar mi estas tre obeema. Vi kun mi estas plej nemisformita.

Sxi atendis ankoraux sekundon, poste kuragxige ridetis kaj ekstaris. Ekiris en la mangxocxambron, al telefono.

Klak'... klak'-klak' per butonoj...

--- Stanjo? Saluton, tio estas... cxu vi rekonis? Nu, certe... Cxu? Ne povas esti! Da-ankon... Ne, ne, vere, mi ne povas, pli bone lasu al vi, vi pli bezonas. Ahx, honorario venis granda? Publikigxis la kolekto? Mi gratulas, tutkore gratulas. De Sacxjo nenio venis, sed jxus venis lia estro, diris, ke oni lin transigis por finkuracado al sanatorio, ien al Kauxkazo... Ohx, vere. Mi same sopiras. Pli bone cxi tien, ni pli rapide lin kuracus. Kiel vi mem fartas? --- sxi auxskultis, poste ekridis subite. --- Ja ne maltrankvilu tiel, tio ja estas ordinara afero. Kiam mi estis graveda je Pauxlinjo...

Mi ekstaris kaj fermis la pordon. La fratinetoj, sxajne, ekkonversaciis por longe.

Malantaux la fenestro estis pluvonta; plata, sen lumstrioj, cxiela kurteno tute sxvelis pro humido. Du siringaj arbustoj en angulo de la korto malheligxis kaj klinigxis. Sub unu, strecxite levinte la antauxan kruron, sxtonigxis Timoteo kun rabe levita supren vizagxo --- versxajne, gxi cxasobservis iun paseron sur brancxo, nevidebla de cxi tie.

Kiel mi ne deziras forveturi!

La pordo malfermigxis, kaj mi turnis sin.

--- Post kvardek minutoj sxi estos cxi tie.

Mi silente kapjesis. Mankis konvenaj vortoj.

--- Cxu vi scias, Sacxjo, --- kulpe diris sxi, --- kion mi pensis? Vi certe pli bone scias, sed se sxi venos, kaj mi baldaux foriros sola, de ekstere tio povus aspekti strange kaj... suspektinde. Vi nur ne pensu, ke mi sercxas pretekston resti kaj... --- sxi stumblis. --- Se vi vere timas iajn observantojn.

--- Tio probablas.

--- Do mi renkontos sxin kaj simple sxtopigxos ien malproksime, en la mastruman alon, ekzemple. Kaj poste, kiam vi... kiam jam eblos, vi min de tie elprenu.

Mi aliris sxin, metis la manplatojn sur sxiajn femurojn kaj iomete altiris al mi. Dum ioma tempo mi rigardis en sxiajn okulojn. Sxi ne demovis la rigardon. Nur ree rugxigxis.

--- Mi amegas vin, Liza.

Sxi ekridetis.

--- Ja mi nur tion bezonas. 5 Kiam eksonis la sonorilo, malfermi iris Liza. Mi plu sidis, kiel blato, en la rugxa gastocxambro, timante tage ecx pasxi preter fenestroj, elirantaj sur straton; dio scias, kiu povus kasxigxi, ekzemple, en subtegmenta fenestro de la kontrauxa domo kun binoklo aux, ekzemple, detektilo, subauxskultanta parolojn laux vibrado de fenestraj vitroj. Tio estas ia absurdo, baldaux mi komencos fugxi de mia propra ombro --- sed ni ne rajtas riski, se jam komencis maskigxi.

El la antauxcxambro eksonis du viglaj virinaj vocxoj, sur la sxtuparo auxdigxis pasxoj, kaj mia koro denove, kvazaux mi plu kusxis sur malsanuleja lito, ekbatis, kiel boksisto en trejnan piron; mallonga serio da batoj kaj pauxzo, ankoraux serio kaj ankoraux pauxzo... Ja mi Stanjon post tiam nek vidis, nek auxdis.

Ili eniris. Stanjo, vidinte min, sxtonigxis.

--- Vi...

--- Mi.

Jes, laux la staturo jam estis videble.

Sxi komprenis mian rigardon kaj mallevis la okulojn. Poste abrupte turnigxis al Liza:

--- Kial do vi al mi ne diris?

--- Demandu Sacxjon, --- ridetante, kuntiris la sxultrojn Liza. --- Iajn «Barmaleojn» nia edzo timas.

Sxi denove ekrigardis min.

--- Cxu denove io okazis?

--- Ne. Mi esperas, ke ankaux ne okazos.

--- Nu, vi konversaciu, --- diris Liza, --- kaj mi iros ordoni pri tagmangxo. Ja vi tagmangxos kun ni, Stanjo, cxu ne? Kaj mi mem observos, ke cxio estu sur supera nivelo. Rara gasto estas en la hejmo --- la mastro, --- ne eblas malhonorigxi. Stanjo, mi forestos longe.

Sxi eliris kaj dense fermis la pordon.

--- Vi estas simple ideala paro, --- diris Stanjo, silentinte. Ni plu staris gxene: mi --- meze de la cxambro, sxi --- cxe la pordo mem. --- Laux mi, vi organe malkapablas ofendigxi aux koleri unu al la alia...

Mi subridis.

--- Ankaux mi de vi pretas toleri cxion ajn, nur por resti kune --- sed, foje, ecx ne rimarkante, komencas koleri. Kaj vi al tio ne kutimis en via orangxerio --- vi tuj fermigxas, desxovas min kaj pretas fordoni al iu ajn. Jen kia sorto!

--- Cxu vi bedauxras?

Sxi rigardis iomete el sub la frunto.

--- Cxu mi? Neniom. Al sxi mi kompatas. Vin mi neniom bedauxras, kaj min --- des pli.

--- Eksidu, Stanjo, --- mi montris al la divano, apud kiu mi staris.

Sxi eksidis sur unu el segxoj apud la pordo, malproksime de mi. Sxin ecx ne necesis desxovi --- sxi mem desxovigxis. Mi nedecideme staris dum momento, poste eksidis malproksime de sxi.

--- Kiam vi revenis?

--- Hieraux.

--- Cxu por longe?

--- Por duon-hodiaux. Je la sepa foriras mia sxipo.

--- Sxipo... Kio entute okazas?

Mi malfermis la busxon, sed la malvarma glita vermeto turnigxis denove. Silentu, sxi ecx ne demandas, kien vi veturas! Findispremante la rampulon, mi peneme eldiris:

--- Mi navigas al Stokholmo, al arkivo de Socialisma Internacio. Kaj ecx sub fremda nomo. Cxernysxov Alekseo Nikodimovicx, korespondanto de «Pravda».

Mi profunde enspiris, trankviligxante post tiu ridinda por normalaj homoj glorago --- sed se min auxdus Lamsdorf! ja mi momente forstrekis plurtagajn penojn de multaj homoj, strebantaj provizi maksimume eblan sekurecon al mia afero kaj mia korpo! --- kaj elspirante subite petis, ne atendante mem tiujn vortojn:

--- Sed al neniu rakontu.

--- Nu certe! --- akre respondis sxi. --- Suficxas por mi la sceno, kiun vi faris antaux la forflugo al Simbirsko!

--- Cxu mi faris?! --- konsternigxis mi.

--- Ne necesas krii al mi. Certe, vi. Ne Kwiatkowski ja.

Mi silentis. Kion cxi tie eblis diri.

--- Li tutan nian konjakon eltrinkis, --- plendis sxi.

Mi ridetis.

--- Bagateloj. Mi ecx por sekundo ne dubis.

--- Li tre malvarmigxis! --- tuj ekdefendis sxi. Kiel kokino super kokido. Kvazaux akcipitro estus mi. --- En Varsovio estis varmego, li flugis en sola cxemizo --- kaj en la avio ventoliloj misfunkciis, kaj cxiuj malvarmigxis jam dum la flugo. Kaj en tiu marcxa Pulkovo cxiuj aldone malsekigxis plene. Cxu decus avari?

--- Ja mi ne kontrauxas, --- diris mi. --- Gxuste por tio mi gxin portis, Stanjo.

Sxi subite distre movis la manplaton laux la vizagxo.

--- Pri kio ni parolas, Sacxjo...

Mi lace kuntiris la sxultrojn.

--- Pri kio vi deziras, pri tio ni parolas.

--- Kaj vi pri kio deziras?

--- Pri vi.

Sxi silentis.

--- Cxu vi por longe?..

--- Mi ne scias. Mi pensas, ke jes.

--- Do, --- suspiris sxi, --- mi renkontos vin jam kun idecxjo en la manoj.

--- Idecxjo? --- ridetis mi.

--- Nu... ido, ideto... se diri karese, do --- idecxjo. Tion mi mem elpensis.

--- Cxu longe tio?..

--- Jam pasis pli ol duono da tempo. Li jam batas min, kiel futbalisto.

--- Cxu vi pensas, tio estas knabo?

--- Mi volus. Filinon vi jam havas. Suficxas por vi... knabinoj.

--- Kial do vi mem al mi ne diris?

Sxi sincere miregis.

--- Kiel? Ja mi nur ne volis Lizan tute cxagreni, ne diris al sxi, ke vi mem al mi permesis!

Mi ekdeziris fumi. Iu el ni frenezigxis. Kaj subite fulmis terura penso: cxu ne estas sxi jam «peono»? Kiel Becxjo, babilinta pri strebo de la patriarko al persona potenco...

--- Kiam mi permesis? --- trankvile demandis mi kaj kaptis min mem je tio, ke sxajne mi jam faras pridemandadon.

--- Ja en Saguramo! Mi estis tute certa, ke vi cxion komprenis! Vi tuj diris --- nur iomete afektis komence pri digneco --- kaj poste diris: se sen kvereloj kaj skandaloj --- vi gxojus. Mi faras cxion, kiel vi diris --- estas nek kvereloj, nek skandaloj.

--- Nu, aferoj, --- nur tion mi sukcesis eldiri. Kaj poste demandis, bonege sciante, kion sxi respondos, se estos honesta: --- Kaj se mi ne permesus, cxu io sxangxigxus?

Sxi pauxzis kaj iomete ridetis:

--- Ne.

Mi silentis. Sxia vizagxo deformigxis, sxi ecx frapis per la piedo:

--- Mi agxas tridek ses! Post monato estos tridek sep! Cxu mi rajtas naski infanon de tiu, kiun mi finfine amas?!

--- Vi rajtas. Sed kion mi faru nun? Cxu mi pendumigxu pro neeblo disduigxi? Ja kion ajn mi faru --- tutegale mi estos perfidulo!

--- Gxis nuna tago vi bonege disduigxadis. Cxu nun la vosteto tremas? Tiuokaze pelu min tuj.

Ni silentis. Bonanima rezultis renkonto.

--- Kaj mi iris cxi tien, --- subite mallauxte diris sxi, --- kaj pensis: cxu mi sukcesos iam ajn tiri vin en la liton, aux jam cxio finigxis?

Min tuj superversxis varmego.

--- Cxu vi deziras? --- same mallauxte demandis mi.

--- Demando, inda je vi. Ja mi cxi tie tuta sekigxis pro sopiro!

--- Kial do vi tiel malproksime sidas? --- mi penis paroli kiel eble plej milde, kaj nur timis, ke post jxusa kverelo tio povos malsukcesi aux, ecx pli malbone, soni false.

--- Cxu cxi tie? --- kun abomeno elkriis sxi.

Mi denove enspiris. Kiel malfacile... La lango ne turnigxis, sed necesas ja klarigi al sxi.

--- Stanjo, laux mi... Liza estas certa, ke ni tion faros.

--- Tio estas sxiaj problemoj.

--- Ne diru tiel. Ecx se vi nun ne... --- mi ne sciis, kiel nomi. Kaj ne nomis. --- Tutegale vi malbone diris. Ja ni povas denove tre longe ne intervidigxi, kaj sxi tion komprenas.

--- Ne suficxas nur, ke via edzino min al vi subkusxigu.

Mi eksentis, kiel miaj vangomuskoloj strecxigxis.

--- Nu, superigu vin plu, --- deteninte min, diris mi obtuze.

--- Sacxjo, mi jam dum pli ol dek kvin jaroj ne faras tion. Sed en vian geedzan liton mi ne kusxigxos en ajna okazo.

--- Lito, lito! --- mi jam perdis paciencon. Sola, por kio suficxis miaj fortoj, estis ne krii. --- Stanjo, kiel al tio rilatas la lito! --- kaj jam malfermite mokante, aldonis: --- Jen, eblas sur la tapisxo!

Sxi levigxis.

--- Kia malfacila homo vi estas, --- diris sxi kaj ekiris al la pordo. --- Ne konduku min. Ja cxirkauxe estas malamikoj.

Tuta mia incito tuj forflugis. Restis nur timo pro Stanjo kaj tristo. Kion do sxi faras? Sxi ja finrompas cxion! Cxu sxi tion deziras?

--- Stanjo, sed tagmangxo?! --- stulte kriis mi al sxia dorso, kaj la pordo abrupte fermigxis.

Mi furioze skius la kapon. Diable, mi nenion sukcesis ecx demandi. Cxu suficxas al sxi mono? Kia estas sxia sano? Kio pri publikigo, cxu plenumis Kwiatkowski sian promeson? Telefone ili sxajne parolis pri ia kolekto... Diable, diable, diable! Deliro!

Pro kio do ni komencis kvereli?

Kiam mi bruligis kvaran cigaredon de la tria, malantaux la pordo auxdigxis singarda skrapado. Mi turnigxis, kiel pikita. Cxu sxi revenis? Ho dio, nur sxi revenu!

--- Jes! --- lauxte diris mi, jam kompreninte, ke tio estas Liza.

Sxi gxuste kalkulis: se ni estus en la dormocxambro, ni simple ne auxdus.

Kaj sxi denove forirus. Cxion sciante certe.

Sxi evidente ne atendis, ke mi respondos. Nur kelkajn sekundojn post mia «jes!» sxi vigle enkuris en la cxambron kaj sxian gajan, gasteman rideton sur sxia vizagxo tuj anstatauxis la konsternita.

--- Kaj kie estas Stanislava? Oj, kiom da fumo!.. --- sxi preskaux alkuris min. Rigardis telereton por konfitajxo, kiun mi faris cindrujo. --- Ho sanktuloj, la kvara! Kio do okazis, Sacxjo? Via vizagxo estas griza!

--- Fino, Lizeta, --- diris mi, denove ensxovante cigaredon en miajn lipojn. --- Gxoju. Unu kaprino estas for.

--- Cxu vi kverelis? --- kun teruro demandis sxi.

Mi mallerte dispremis la cigaredstumpon en la telereto, inter odoracxaj restajxoj de la antauxaj, kaj kapjesis. Liza, alpreminte la pugneton al la mentono, afekciite ekskuis la kapon.

--- Al sxi jam sesa monato komencigxis... vi, eble, denove sub kuglojn iros... Oj, stultuloj, stultuloj...

Kaj tuj, kaptinte min cxe la kubuto, energie ekparolis:

--- Sacxjo, vi nur ne cxagrenigxu. Simple sxi havas tian periodon. Mi, kiam estis graveda je Pauxlinjo, same cxiam ofendigxis al vi, pro ajna bagatelo. Nur ne montris. Sed sxi estas alia homo, kion fari. Sxi kutimis al libero, al sendependeco. Sxi naskos, kaj cxio poiomete trankviligxos, sxi ja vin tre amas, mi ja scias!

--- Nebuligis sxi al vi la kapon, Lizeta, --- preskaux kolere diris mi. --- Ne kredu al sxi. Simple la agxo urgxigas. Sxi decidis naski de iu ajn --- nu, kaj jen sxi trovis stultulon. Neniun sxi, krom si, amas, kaj neniam amis... Do, kio pri tagmangxo? Vi promesis bongustan tagmangxon!

Sxi timigite rigardis mian vizagxon. Kvazaux ne rekonis. Kvazaux sur mi elkreskis kornoj kaj diabla porkonazo.

--- Jen nun mi tute komprenis, pri kio vi parolis nokte...

--- Ja mi multajn stultajxojn parolis.

--- Ne diru tiel! --- dolore elkriis sxi. --- Tiu nokto estis unu el la plej felicxaj en mia vivo! Neniam, eble, ni estis tiom proksimaj... Kaj diris vi, ke oni ne rajtas rompi vivajxon. Cxar tiam oni krueligxas kaj sekigxas. Vi ne igxu tia, Sacxjo, --- sxi levis la manon kaj karesis mian vangon. --- Sxi min, finfine, pardonu, ne interesas, sed vi... pli bone kokru min ecx cxiutage, sed tia ne igxu, cxar mi vin tian tre baldaux cxesos ami. Kaj kion tiam mi kaj Pauxlinjo faru?

[ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]

Notoj pri la cxapitro

Barmaleo ---

Rolulo en fama rusa porinfana fabelo, rabisto kaj pirato, kiu mangxas etajn infanojn.

«kardinalo» ---

Speco de vinbero.

legendo ---

Termino de sekretaj servoj, signifanta speciale elpensitan versimilan historion, per kiu oni kasxas veron.

«Pravda» ---

Nomo de komunista taggazeto (la vorto signifas «vero»).

[ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]
 * Stokholmo *  1

La dizelsxipo sxteliris laux fjordo.

En flava lumo de antaux-auxtuna norda sunsubiro etendigxis malantauxen insuloj, kusxantaj en cxielkolora akvo. Grandaj, kovritaj de arbaro, aux malpli grandaj, rokaj, ornamitaj de unu aux du arboj kaj de iu preskaux nepra kabaneto sub ili, aux tute kalvaj, aux tute malgrandaj, ne pli grandaj, ol insuletoj Ranoj en Koktebela golfo --- simple rulsxtonoj, elsxovintaj al aero deklivajn, kiel cxapeloj de fungoj, roz-brunajn dorsojn. Sur cxiu el ili mi dezirus sidi --- pendigi piedojn al akvo kaj, jxetante mallongajn rigardojn al la malvarmigxanta mondo, mediti pri cxio kaj pri nenio. Obtuze mugxis dizeloj kun malgranda turnorapido; la sxipo mole trapremadis spegulon de suprajxo, kaj post gxi fore-fore etendigxis laux klara, malvarma ebenajxo malrapide disirantaj sulkoj. Belo estis nepriskribebla, netusxita, kvankam la grandega urbo jam alproksimigxis --- el malantaux arbaro sur dekstra bordo etendigxis en cxielon ringita pinto de televida turo; brilis en lumo de preskaux nevarmiganta suno disjxetitaj en malhela verdo apudbordaj vilaoj kaj palacetoj de Lilla-Värtan, sed tutegale moderna potenca sxipo sxajnis nekonvena cxi tie, necesus drakkar. Antaux dek kvin jaroj mia amiko, verkisto --- gxuste kun li mi trafis unuafoje tiujn cxi lokojn, gxuste li konatigis min kun Stanjo en antaux-antauxa somero --- diris: «Nun mi komprenas Peer Gynt-on. Cxi tie eblas preni glavon kaj silente eliri por dudek jaroj. Cxi tie eblas atendi dudek jarojn». Mi ne tre komprenis tiam, kion li volis diri, ne komprenas ecx nun, sed tio estis dirita bele, kaj cxirkauxe cxio estis bela --- kaj inter du beloj cxiam eblas trovi ligon, iu trovos unu, alia --- alian. Gxismorte, gxistriste mi deziris montri cxion cxi al Pauxlinjo, Liza kaj Stanjo. Unu belon --- al alia belo. Jen ankoraux unu ligo inter beloj, jam mia; krom mi, gxin neniu komprenos.

Sur malsupraj ferdekoj tumultis turistoj, kurante de unu sxiprando al alia tra largxa, kiel placo, pouxpa placeto; sensone por mi ili umadis per siaj fotiloj kaj vidkameroj, interpusxigxis, sercxante sian idealan vidpunkton. Mi staris supre, nemalproksime de la tuboj --- ili strecxe vibris kaj diskrete grauxlis. Sur mia kolo pendolis necesa laux la legendo «Canon», sed mi pri gxi forgesis. Mi ne deziris vantkuradi. Kiu rigardas tra fotila vidigilo --- tiu vidas nur fokuson kaj kadron, sed mi deziris vidi Stokholmon. Mi sxatas tiun urbon.

Jam tute malhaste ni trarampis preter insuleto Kastellholmen, kie sur maldika masto super rugxbrika kastelo apenaux plauxdis jam delonge poreterne levita flago --- historie oni gxin devis mallevi, kiam Svedio militas; poste ni iomete turnigxis dekstren.

El maldekstra sxiprando malfermigxis proksima, kaj plu egalmezure proksimigxanta fajna petalo de ponto, dislimanta golfon Saltsjön kaj lagon Mälaren --- en flanko, proksima al la Malnova urbo apud enveturejo sur la ponton altis severa kaj fiera sxtona Bernadotte; kaj plue, post konstruajxoj de Kavalira insulo, kiuj cxiuj similis al palacoj, elturnigxinte el malantaux altaj ferdekaj konstruajxoj, klare desegnigxis en strecxa flavo de cxielo ajxura turo de Kavalira kirko. Cxio cxi rememorigis Peterburgon --- kaj estis pli bizara kaj densa, cxar la insuloj estis pli malgrandaj kaj pli ofte jxetitaj en la golfon; kaj la bordoj ie estis malaltaj kaj plataj, kiel cxe ni, sed ie sxvelis supren kiel sxtonaj gxiboj --- kaj domoj estis ekflugantaj cxielen.

Mirinda afero. Por konstrui urbon, tiel similan al cxi tiu, ni militis kontraux ili preskaux kvaronjarcenton. Kaj ili kontraux ni --- por ni ne konstruu. Mezepoko...

Albordigxis ni en la centro mem, cxe kajo Skeppsbron, preskaux sub fenestroj de regxa palaco. La homamaso sur ferdekoj malrapide enrampis internen de la sxipo, kaj mi, nenien hastante, cxarmite cxirkauxrigardante, elfumis ankoraux cigaredon sur mia suprajxo. Mi preskaux jxetis la cigaredstumpon ekster la sxiprandon, kiel mi faris en maro, sed la mano mem ne movigxis. Tio estis same, kiel kracxi en vizagxon de madono de Litta.

«Pravda» estis tiom afabla, ke laux siaj kanaloj rezervis por mi modestan, sed tute komfortan ducxambran apartamenton en unu el hoteloj sur Sveavägen, je du pasxoj de koncerta halo, gxuste kie, kiel oni iam diris al mi, okazas enmanigo de Nobel-aj premioj. Komencigxis krepusko, kiam mi finis dismeti la pakajxojn kaj enrampis en dusxejon. Tre varmega; tre malvarma. Cxio sxajne estis en ordo: kaj sentivaj kranoj, kaj bona premo, sed tutegale io ne konvenis.

Mi visxis min, eliris, vestigxis. Aliris fenestron. Estis ekbrilantaj lumoj, per du densaj kontrauxaj fluoj ruligxis malsupre buntaj auxtoj. Mi jxetis oblikvan rigardon al telefono. Ne, mi ne deziris telefoni tuj. Sur la sxipo mi iel malstrecxigxis, la mara vojagxo ecx tre utilis al mi, mi moligxis, kiel acxa neniofarulo, kaj neniel sukcesis decidi denove impeti al batala ritmo.

Mi sciis: suficxas komenci --- kaj tio estos por longe. Kaj ecx ne endus, versxajne, telefoni el la hotelo. Singardeman dio gardas.

Kvankam dume jxurnaliston Cxernysxov-on, laux cxiuj signoj, neniu observis.

Mi mallevigxis en duonmalplenan drinkejon. Oni acxe ludis iun nekompreneblan muzikon, sed, felicxe, nelauxte. Nehaste mi eltrinkis tason da kafo, elfumis ankoraux cigaredon. Dolcxa neniofarado... Mi eliris sur straton. Hezitis iomete kaj ekiris maldekstren, al luksa Birger Jarlsgatan.

Kiom mi komprenis, gxi estis nomita omagxe de tiu jarlo Birger, kiun siatempe disdrasxis sankta princo Aleksandro. Estas bone, ke la mezepoko finigxis. Mi ne povus vivi en tiu epoko. Eble nur se igxus monahxo. Sed ecx tiuokaze: katolikoj, luteranoj, ortodoksianoj, malnovritanoj --- kaj cxiuj pli pravas ol ceteraj.

Sur la strato nomita laux la gxismorta malamiko de la rusa sanktulo mi acxetis por memoro bananon. Flaris odorantan je dolcxa tropika humido sxelon; per internacia gesto respekte montris al la stratvendisto, dronanta en siaj fruktoj, la dikan fingron --- li kun afektita fiero elsxovis la makzelon kaj levis la nazon: cxe ni cxio estas bonega. Ni disiris, reciproke kontentaj. Kun la banano en la mano mi ekiris plu.

Homoj, homoj, homoj... Homoj cxe vitrinoj, homoj cxe auxtoj, homoj cxe strataj vendotabloj, kaj simple irantaj nehaste, macxantaj gumon, parolantaj, ridantaj... Ne, niaj homoj estas pli belaj. Sed ilia urbo estas pli pura. Iel pli prizorgita, prisarkita.

Kune bruante kaj flagrante per miloj da rugxaj okuloj, ruligxis pretere vespera auxta torento.

La strato venigis min al malgranda gxardeneto, pompe nomata parko. Berzelii Park, sxajne. Mi preteris gxin, kaj cxi tie jam denove estis nemalproksime de akvo. Mi haltis. Gxuste de tiu cxi loko komencigxis mia simpatio al Stokholmo.

Nenien li malaperis dum dek kvin jaroj, mia gisa amiko, kiun mi iam en krepusko misopiniis en unua momento viva. Necesas tre ami sian cxefurbon, por ami gxin tiel gaje kaj sengxene: en brila centro de la granda urbo, de la koro de la norda imperio, ne gravas, ke eksa, starigi rugx-flavan barilon «okazas laboroj», jxeti sur asfalton pezan fermoplaton de kanalara luko, kaj sub la fermoplato enpiki pene malfermantan gxin gisan akvotubiston, tiel, ke sxajnis, kvazaux li elrampas el truo en tero --- kun maldika, osteca, malgaje misformita kaj evidente postdrinka vizagxacxo. Nur unu afero iomete fusxis la impreson --- staranta apude anonco «Humor». Kvazaux sen tiu klarigo iu povus ne kompreni, ke la akvotubisto estas humuro, kaj sxtonigxus pro konsterno. Estis cxi tie ia necerteco de svedoj pri si mem.

Mi deziris viziti ankaux Riddarholmen, Kavaliran insulon, sed la cxielo jam velkis, kaj ecx okcidente tra malvarma verdo de la sunsubiro penetris bluo. Mi staris iomete apud akvo, rememorante, kiel mi kun la amiko sidis sur terlango de tiu cxi holmen, sur benkoj de malfermita podio --- kaj malantaux akva vasto, nehaste ludanta per kvazaux kauxcxukaj respegulajxoj de urbaj lumoj, altis peza, anguloza bastiono de urbodomo, kaj pretere, je du pasxoj de nia bordo, bruante per neforta dizeleto kaj malhele lumante per lanternoj kaj per sola kvadrata fenestreto, tranavigis trivita sxalupo kun pompa nomo «Solaris Rex»... Sed la koro jam malpaciencis. Venis tempo labori.

Mi decideme ekiris al telefono. Mi ne sciis la svedan; Eriko, laux vortoj de la patriarko, ne sciis la rusan. Kaj kiam, levinte la parolilon, de tiu flanko oni respondis per internacia «ha lo», mi demandis, pene akcentinte anglan «r», por tuj komprenigi, en kiu lingvo okazas la konversacio:

--- Eric?

Li tuj komprenis.

--- Yeah...

--- Good day, Eric. I'm from Mihxailo Sergeicx. 2

Tagoj flugis, kiel folioj laux vento.

La laboro estis skrupula, kaj, gxenerale, tute nekutima por mi. Eriko --- silentema, tre bona kaj fenomene erudicia en sia tereno --- helpis, per kio povis, sen li mi implikigxus rapide kaj senespere; por mi vere cxio igxis atingebla kaj malfermita, laux unua postulo venis sliparoj, dokumentoj, foje ecx kovritaj per diafana membrano kadukaj leteroj, kvitancoj, dagerotipoj... Sed kion Eriko povus fari, se mi mem ne sciis, kion mi sercxas? Iru tien --- ne sciate kien... Dum tutaj tagoj mi sidis cxe terminalo de IRU --- mi memoras, kiam estis kreata la Informa Reta Unuigxo, ni, junuloj, trinkis je gxia sano kaj kantis «Ho, ekiru, IRU!»; en legejoj, kaj ecx en laborcxambroj de fondusoj, malcxifrante malnovan skribmanieron --- en la germana, en la franca; kaj dronis en amasoj da nenion signifantaj faktoj, kaj denove elplongxis sxajne, kaptinte iun fadenon, sed poste la fadeno sxirigxis, aux venigis en senelirejon, kaj mi sercxis alian, kaj cxio estis hazarde, palpe, cxio estis nebule. Kaj tagoj flugis, kaj mi sopiris cxiujn.

Foje al mi sxajnis, ke oni min «pasxtas» --- kaj mi kontroladis min dum tuta tago. Vagis en implikita, kiel intestaro, metroo; eniris kinejon; eniris restoracion. Kredeble, tio nur sxajnis. Vespere mi deziregis testi la apartamenton pri elektronikaj «cimoj», sed mi, nature, havis nenian aparataron, --- aparataro estas rimarkebla afero, jam unua farita trasercxo en la apartamento min malcxifrus; kaj, due, onu auxskultu, mi cxiam silentas. Sed la nervoj estis strecxitaj, kaj dum tiu tago mi pli longe, ol kutime, suferis pro sendormeco. Tro malrapide iris la afero. Kaj cxu iris entute? Foje al mi sxajnis, ke mi estas entute sur malgxusta vojo kaj vane formangxas sxtatajn kronojn. Mi tre deziris informigxi, cxu plivastigxas plu la statistiko de Papazjan, cxu plu okazas en la mondo krimoj, analogiaj al trovitaj de ni --- sed cxi tie tio estis neebla. Mi kuradis en vakuo.

Kaj folioj vere ekflugis, eknagxis, tremante pro malvarmo, laux sulka pro auxtuna vento akvo de strataj markoloj.

Mi konatigxis kun neniu, amikigxis kun neniu.

Mi sopiris.

Mi laboris.

Komence jen Stanjon, jen Lizan mi viziis en homamaso. Poste cxio cxi maloftigxis. Poste cxesis entute. Mi ecx ne povis ekscii, kiel ili fartas, cxu ili estas sanaj...

La kvinan de septembro ni kaj usonanoj lancxis vican paron da gravitiloj. Pri tio min gxissate informadis radio kaj gazetoj. «Nova fazo de tutgloba kunlaborado...»

Neniu minacis al la projekto «Ares».

Same el gazetoj mi eksciis, ke la patriarko revenis al laboro. Oni lin sukcesis elkuraci, li denove povis iradi mem --- malrapide, trenante piedojn, sidigxante por ripozo post cxiuj cent kvindek metroj, sed tamen ne restis katenita al la fotelo, kiun mi tiel bone memoris. Oni bone laboris por tio kaj en Simbirsko, kaj en Peterburga neuxrokirurgia kliniko, kaj en bonega sanatorio «Bilgja» sur norda bordo de Apsxerono... Gxenerale oni skribis kun gxojo kaj simpatio al la patriarko --- foje, kiel al mi sxajnis, tro ekzaltita, malagrabla por normala homo same, kiel ajna sento, vibranta sur rando de histerio. Sed la okazajxo relevis estingigxintan ondon de intereso al la atenco; gazetoj de cxiuj direktoj dum kelkaj tagoj estis inunditaj de versioj. Versioj estis idiotaj. Foje mi legis ankaux pri mi. Sovagxe kontrauxrusa gazeto --- mi ne memoras nomon, sed enmemorigxis eldonkvanto: 637 ekzempleroj --- mirigis siajn sescent tridek sep legantojn per deklaro, ke la malica murdo de la heredonto de la rusa trono estis plenumita laux volo de la patriarko de komunistoj, cxar la grandprinco per sia populareco en popolo kaj per religiemo kontribuis al plifortigo de la ortodoksia kristismo, kion komunistoj penis ne allasi; siavice, la atenco kontraux la patriarko estis puna ago de rusiaj specialaj servoj. Kiel sola pruvo de tio estis donita fakto, ke «eminenta kontrauxspionisto, fama per sia skrupuleco en demandoj de honoro (?) kolonelo de MSxS princo Trubeckoj, partopreninta en enketado de la murdo de la heredonto, post hazarda renkontigxo kun la patriarko en Simbirsko senspure malaperis dum sia estado en montara pensiono «Arhxizo», kaj nek lia edzino, nek amikoj, nek amatinoj povas doni informojn pri lia situo». Amatinoj. Nu, nu. Cxu vere tiuj kanajloj kun siaj demandoj molestis al miaj karulinoj? Mi preskaux cxifis la gazeton. Poste mi relegis la frazon denove. Se jam jxurnalistacxoj elflaris, ke mi ne estas en Arhxizo, veraj detektivoj povas scii multe pli. Mi konsternigxis, kaj la dorso sentigxis ia tre sendefenda.

Foje kun mi penis signifoplene konatigxi cxu kubanino, cxu meksikanino, logxanta en la sama hotelo, kiel mi, aldone ecx sur la sama etagxo. Virinoj bone scias sian aferon, --- vi ne sukcesas kompreni, kio okazas, sed jam kondukas sxin en drinkejon, jam mendas por sxi likvoron, kaj sxi langvore plendas al vi pri soleco, pri krueleco de la mondo, kaj rakontas al vi, kiel vi estas bela. Versxajne, gxis la vivofino mi restos en sxia memoro cxu kiel impotento, cxu kiel pederasto. Se entute restos, certe. Sekvan vesperon mi renkontis sxin en la sama drinkejo kun iu sxejkeska financisto el Arabio. Sxi diris al li la samon, kaj, laux mi, per samaj vortoj --- kaj la sxejkeskulo turnadis helajn olivojn de la okuloj, ofte kaj rapide cxirkauxlekadis per la langopinto, kiel serpento, siajn brunajn sxvelajn lipojn; liaj harozaj fingroj tremetis pro senpacienco, sxprucante muelitajn de fingroringoj cxielarkojn. Komence la meksikanino min longe ne vidis, sed poste, rimarkinte, elegante montris al mi per etfingro kaj ion petole diris al la sxejkeskulo, jxetinta al mi mallongan rigardon; kaj ili ekridis kun sento de plena interkompreno. Tre stulte, sed ili iel rememorigis min pri Liza kaj Stanjo en la tea angulo. La femuroj de la meksikanino estis tre sveltaj. Sxi cxiam movis ilin --- jen unu metis sur la alian, jen male. Sxi same senpaciencis. Mi mendis en la apartamenton litran botelon da Smirnov-a vodko kaj, sidante en sombro kaj soleco, morne eltrinkis du trionojn; defalis en la fotelo kaj ekdormis, sed, versxajne, vekigxinte post du horoj, mi ecx ne memoras, kiel, fintrinkis.

Matene Eriko, vera kamarado, ekmaltrankvilis. Mi iel sukcesis malfermi al li la pordon, sed paroli ne nur en la angla, ecx en la fusxa rusa ne kapablis. Estis plena ebriigxo; estas bone, ke mi min ne vidis kaj ne scias, kiel mi aspektis --- kvankam rekonstrui estas facile, cxu mi ne vidis ebriulacxojn? Kiam mi estas sobra, mi cxiam deziras dispremadi ilin, kiel blatojn, --- tiom ili estas abomenaj. Silentema Eriko komprenis la situacion dum nul sekundoj; li helpis al mi rampi reen al la lito, kusxigis kaj kovris per litkovrilo. «Russian empire is a great country», --- malserene konstatis li, suprenjxetante sur la largxa manplato la malplenan botelon kaj pritakse rigardante jen al gxi, jen al mi. Mi kusxis, kiel sxtipo, kaj per vitraj okuloj observis liajn agojn. Mi ecx palpebrumi ne povis: kun malfermitaj okuloj la kapo turnigxis en unu direkto, kun malfermitaj --- en alia; kaj se palpebrumi, gxi komencis turnigxi en ambaux direktoj samtempe, kaj en tiu sento estis io nepriskribeble monstra. Eriko silente eliris, kaj post kvin minutoj revenis kun bruanta amaso da bieraj ladvazoj sur la manoj. «Russians is a great people, --- konsolis li min, kiel povis, zorgeme subtenante mian kapon per unu mano, kaj per la alia transversxante el la ladajxoj en mian busxon densan, malhelan, sxauxman likvajxon. --- Duke Trubetskoy is a real communist...». Dum kvara, aux eble dum kvina ladajxo mi iomete klarigxis. Larmoj kiel fonto ektorentis el miaj okuloj. Mi sidigxis en la lito kaj komencis krii. «Eric! Oh, Eric! I love them!! I love both of them!! --- mi estis forgesanta prepoziciojn, disvisxanta larmojn per la pugno kaj svinganta la manojn kiel Vinnetu la Estro de apacxoj, per solaj gestoj inspirite rakontanta al samtribanoj, kiel li hieraux demetis skalpojn samtempe de kvin blankvizagxuloj. --- Catch me? I want fuck both!!!». --- «Fuck both vodka and beer? --- trankvile informigxis Eriko, ecx ne movinte la brovon. --- O'kay...» Kaj foriris, tuj reveninte kun ankoraux kvin ladajxoj.

Mi ne scias, kio okazis poste. Mi ne scias, kiel kaj kiam li foriris.

Mi vekigxis cxirkaux la kvina. Rigardante la horlogxon, mi longe ne povis kompreni, cxu estas la kvina matene aux vespere; mi apenaux ne ekiris vespermangxi, sed poste tamen ekkonsciis, ke estas tro mallauxte malantaux la fenestroj. La kapo estis kristale malvarma kaj klara. Kaj tre malmola. Ekzistis nur unu deziro: senprokraste cxesi vivi. Tamen gxi estis nevenkebla. Tristo kaj abomeno pri mi mem tiom superplenigis la animon, ke gxi estis preta tuj eksplodi, tirinte la dekstran manon, per la ungoj dissxiri la vejnojn sur la maldekstra pojno. Abstinenca sinmortigo, estu gxi damnita por cxiam. En tiu stato duono da rusa inteligencio saltadis el fenestroj. Estas bone, ke mi ne estas inteligenciano. Mi lumigis la klosxlampon; nuda, kiel estis, bruigis la ladajxojn, sed ili cxiuj, kanajloj, estis malplenaj kaj lauxlitere gxisseke elpremitaj. Tiam mi eksidis, metinte unu kruron sur la alian, apud gazeta tableto, en molan fotelon, kaj ekfumis, abomene kaj malame rigardante al mia mizere faltigxinta, senforte falinta vira atributo kaj luktante kontraux sovagxa tento firme kapti kaj elsarki tiun acxajxon kun radiko, por jam ne plu turmenti nek bonajn homojn, nek min mem. Jes, venis tempo liberigi ilin. Ili determinu sin. Cxu vere jen tio cxi povas iun gxojigi? Mi ne kredas. Kaj neniam plu kredos. Hela klosxo de la klosxlampo nagxis en nehaste fluantaj grizaj strioj, laux la muroj amase kusxis obskuro. El malantaux la fenestro de tempo al tempo komencis auxdigxi preterfluga susuro de fruaj auxtoj. Post kvina cigaredo dangxeraj por vivo kaj teritoria tuteco akraj egxoj de la kristalo en la kapacxo komencis degeligxi kaj jxelee moligxi. Tiam mi ekstaris, prenis dusxon --- unue tre varmegan, poste tre malvarman; zorgeme razis min, enversxis en min gxis la gorgxo kafon kaj laux matenaj stratoj de Stokholmo vigle ekiris en la arkivon, labori. 3

Versxajne, la plej grandskala ago de radikaluloj en jaroj, senpere antauxantaj la misteran limon 69--70, estis fiaventuro, eternigita en historio sub nomo «ekspedicio de Lapinski». En gxi, kiel en fokuso, koncentrigxis tuta sensenceco kaj tuta tragika misformiteco de maldekstraj idealoj de tiu tempo, tuta ilia absurda, ne portanta ian ajn pozitivon, detruemo, kaj plena eliminado de tiaj kategorioj, kiel, ekzemple, valoro de homa vivo. Gxi diferencigxis de plejmulto de aliaj, reduktigxantaj, esence, al manie kolorigita per belaj vortoj kanibala babilado, kaj unuigis grandan parton da strebantaj al «justa estonta sociordo» aferemaj homoj --- homoj, kiuj gxenerale cxiam estis pli simpatiaj por mi, ol homoj babilemaj; sed cxi tie la afero estis tia, ke estus pli bone, se tiuj homoj plu babilus, trinkante absinton kaj vizitante malmultekostajn prostituitinojn. Komencigxis gxi, kiel devus cxe tiuj homoj, de mensogo, kaj finigxis, kiel devus, per sango.

Tiutempe Polio vican fojon flamis. Poloj bucxis rusajn sklavigantojn, kiel povis. Responde rusoj komencis bucxi ribeligxintajn polajn banditojn. Sed en animo de ruso, largxa, kiel damnita nia, de Danubo gxis Anadiro, vasto, por cxio trovigxos loko; kaj jen rusaj humanistoj ne nur per mono kaj medikamentoj helpas al senfortigxantaj, kiel tiam oni skribis, en malegala lukto poloj, ne nur per petskriboj kaj gazetaj artikoloj, postulantaj de la caro donaci, por eviti sangon kaj malamon, liberon al la okcidenta provinco --- cxio cxi estas digna, cxio estas estiminda... sed ankaux per armilaro, per partopreno. Kaj jen jam unu, dua, tria rusa luktanto por justa sociordo pafas el polaj trancxeoj per rusaj kugloj al rusaj soldatoj, pensante, ke trafas en la forputrintan carismon --- kvazaux, pafante al homoj, eblas trafi ion alian, krom homoj. Kaj ju pli multaj estas ili, tiuj agemaj, malestimantaj inteligencian babiladon pri moligoj kaj donacoj, des pli stultaj aspektas tiuj, kiuj faras realan, sensangan helpon, des pli facile estas kvalifiki ilian grandanimecon kaj strebon al kompromiso kiel perfidon. Kaj tio okazas en momento, kiam jxus ekiris la kamparana reformo --- nun du trionoj da muskokovritaj korteganoj riprocxas Aleksandron: jen kio okazas pro libero! Dum via patro ja pri tielajxoj oni ecx ne auxdis!... Trioble pravis Tocqueville: por malnovigxinta sociordo la plej dangxera momento venas, kiam gxi penas novigi sin. Kaj oni ankoraux parolas pri historia justeco! Kaj des pli pri gxia neperforta restarigo!

Historie justa estas nur tio, kio obstaklas murdojn. Kaj maljusta estas tio, kio ilin helpas. Jen sola ebla justa aliro --- cetero modeste nomigxas «malpura politika ordo».

Vaporsxipo «Word Jackson» foriris el Southampton la 22-an de marto de la 1863-a jaro. Sur gxi estis armilaro por poloj kaj cent sesdek homoj de diversaj nacioj, pro tiuj aux aliaj kauxzoj decidintaj partopreni batalojn sur flanko de malfelicxaj kaj mizeraj sklavigitoj. Ilin estris polo lauxdevene, kolonelo de auxstria armeo laux servo Lapinski. Estis ankaux iu Demontovicx, laux maniero de jakobenaj tempoj nomanta sin komisaro. Ho sanktuloj, kiel dirus Liza, --- la sxipanaro de la frajtita de Lapinski vaporsxipo tute ne sciis, kien kaj por kio gxi kondukas la sxipon, la humanistoj babilis ian absurdajxon anstataux klarigoj, ecx ne pensante pri tio, ke ili jxetas tute senkulpajn, absolute ne implikitajn en tiun plurjarcentan kverelon homojn al cxiuj dangxeroj de milita fiaventuro! La 26-an de marto cxi tie, en Svedio, en haveno Helsingborg al la batalantoj por prava afero de justa sociordo aligxis Bakunin mem --- li decidis, versxajne, komenci persone starigi vivan ribelan ligon inter rusaj kamparanoj, cxi-foje kun helpo de polaj ribeluloj. Sed du tagojn poste, jam en Kopenhago, aleno trapikis sakon --- la sxipanaro, eksciinte pri la celo de la navigo, simple komplete forlasis la sxipon. La liberemulojn tio ne senkuragxigis; per sama mensogo estis dungita sxipanaro, konsistanta preskaux plene el danoj. Tamen la aleno trapikis la sakon ankorauxfoje. Pri irado de «Word Jackson» oni eksciis en Peterburgo, kaj la sangavida carismo denove montris al la mondo sian brutan vizagxon: anstataux ol, ekzemple, sendi murdistojn, aux renkonti la sxipeton en maro, pli proksime al Rusia bordo, per iu el militaj sxipoj de Balta floto kaj ecx ne mortpafi, certe, per plej granda kalibro, sed almenaux simple aresti cxiujn, kiuj sur gxi trovigxis, la carismo korektege ligigxis kun la potencoj de Malmoo, kien «Jackson» alrampis la 30-an de marto, kun peto internigi la sxipon. Sed kia estis tiu internigo! Terura arbitro! Demontovicx ecx parton de la armilaro sukcesis konservi --- kaj jam la 3-an de junio la neflekseblaj luktantoj, frajtinte velsxipon «Emilia», estrataj de sia Lapinski, denove navigas renkonte al la justa ordo. La vojo al gxi cxi-foje, laux ilia opinio, kusxas tra Litovio, tie ili esperas organizi novan fajrejon de la ribelo. La 11-an de junio ili penis elsxipigxi cxe enirejo al Kurisch-Haff --- tiel nomigxis tiam longa, lauxlitere sxnure etendita lago, disigita de Balta maro per Kursxa terlango. Balta maro iom sxtormis, kun gxi ecx somere ne eblas sxerci. Sed al la armitaj revuloj maro cxiam sxajnas atingi nur genuojn --- ek al paradizo gxis morgaux! Dudek kvar homoj dronis lauxlitere je versto de la bordo, ne scipovante atingi ne nur la justan ordon, sed ecx sablan plagxon. Trivita «Emilia» revenis finfine --- sxajne, post la kunpusxigxo kun tiom «maljusta» realeco la luktantoj komprenis, ke la afero, kiel evidentigxis, okazas serioze, belaj frazoj kaj gestoj finigxis, kaj baldaux post la dronitoj sekvos mortpafitoj kaj, probable, ecx pendumitoj; al ili tia perspektivo ne placxis. Murdi, sendi al morto je nomo de justa ordo --- tio estas sankta devo, cxiam bonvolu. Sed morti mem --- tio estas iom tro. Iel ili gxisrampis Gotlandon --- proksimume kiel mi la pordon de la hotela apartamento, kiam al gxi frapis Eriko --- kaj la 19-an de julio sveda milita sxipo transportis la restintojn reen al Anglio.

Mi ilin ecx ne kompatis. Ho dio, ja se ili estus transportantaj pansojn aux jodon --- mi al cxiu starigus monumenton! Mi penis imagi tiujn restintojn. Kiel ili, atendante svedan korveton, sidas sur kajo de paca, dormema, ludila, kiel kuka dometo, Visby, per kesteca krusto de akre-pintaj tegolaj tegmentoj kuranta supren strat-post-strate, kvazaux sxtup-post-sxtupe, sur altan bordon de Gotlando, kun malgajo rigardas al blua, malvarma ecx somere, antauxlonge finsxtorminta maro, al mevoj, kiel blindigaj buloj de negxoblanka flamo malrapide krucantaj lazuron de cxieloj, trinkas ian acxajxon, kaj pensas... Pri kio? Pri kio do ili pensas? Sxajne, tio estas facile imagebla, ja mi estas homo kaj ili estis homoj; jen la manoj, jen la piedoj, kiel diris Kristo al Tomaso Nekredema --- jen cxielo, jen maro, pri kio cxi tie eblas pensi? Sed la sindromo de Cin furiozis en cxiu el ili --- kaj mi ne povis penetri en iliajn pensojn, kiel ne povis penetri, ekzemple, en pensojn de skizofreniulo, per absolute korektaj, oratoraj frazoj pruvanta: «Ni prenu Kolan duoninsulon, insertu en gxin televidilon, cxirkauxe cxiam tirnu panon --- do, cxu Elio Muromano elkreskos, mi vin demandas?»

Jes, siatempe mi pafis. Tute antauxnelonge pafis, por savi Ramilon. Konkretan homon de konkreta murdanto. Sed, ekzemple, aliri junulon, kiu faris ankoraux nenion malbonan kaj al vi, kaj al viaj proksimuloj, kiu cxi-momente pensas --- kaj tio klare montrigxas sur lia vizagxo --- pri tio, cxu bone elkreskis aveno en gepatraj lokoj, cxu ne truigxis la tegmento de patra grenejo kaj kun kiu nun flirtas najbara Pranjo, kaj kun histeria krio «Vi estas dungito de forputrinta regximo!» aux, ekzemple, «Sanka sklafikanto!» trancxi lian ventron per bajoneto?

Ne imageblas.

Mi sisteme, forgesante pri flugantaj tagoj, fosis en vivoj de tiuj restintaj agemuloj, kaj foje miris, trovante faktojn, atestantajn pri tio, ke ili tamen estis ordinaraj homoj, kaj foje afekciigxis pro tio, kiom forte tamen ilia konduto montris ian perversecon de ilia konscio, malgxustecon de celilo, se eblas tiel diri. Preskaux cxiuj tiel aux alie cxagrenigxis pro la okazinto, multaj penis fari iajn konkludojn, sed plej ofte tiuj konkludoj igis min nur eksvingi la manojn en senforta, kaj, mi pentas, kolera embaraso.

La dudek duan de septembro en miajn manojn trafis letero de Petro Stupak, sendita de li el Southampton al Helsingborg al sia, kiel oni tiam diris, civitana edzino. Havis tiu nerealigxinta murdisto edzinon, kiel evidentigxis; evidentigxis, ke lin oni povis ami, kaj ecx kiel... «Saluton, mia dikulineto! --- skribis Stupak. --- Mi ankoraux plu restos en Britio, kuracigxos kaj ripozos iomete post nia balta vojagxo. Kaj poste mi jam revenos por cxiam, Zinjo. Mensostaton mi havas abomenegan. Nia vojagxo montrigxis malsukcesa, kaj pro tiuj malsukcesoj mi ecx pli ol antauxe ekmalestimis nian homan genton. Kaj speciale --- ne ofendigxu --- nin, rusianojn. Ni pli malproksime ol la propra nazo ne vidas, krom al sia umbiliko, al nenio rigardas. Eblas la gorgxon sxiri --- tutegale neniu auxdas, kaj ecx auxskulti ne deziras. En la kapo estas nur edzino kaj bovino, kaj dum festoj --- drinkejo kaj pregxejo. Kiel mi cxion cxi malamegas! Ahx, se povus mi enblovi en dormantajn homojn noblan fajron de malakcepto de tia, se eblas tiel nomi, felicxo! Por ke furiozo bolu en vejnoj de cxiu, kiel bolas gxi en la miaj! Por ne toleru niaj plugistoj kaj metiistoj sennombrajn maljustajxojn, klininte obeeme la kolojn, sed respondu al unu ofendo --- per cento, al unu bato --- per milo da batoj! Por ke la granda celo de liberigxo el jarcenta jugo gvidu cxiun senton, forgesigante pri malestiminda bonfarto, pri mizeraj virtoj, pri animala zorgo pri familio kaj idaro! Fiero, sendependeco, digno, konstanta strebo al libero --- kie estas ili? Ahx, scienco, scienco! Kiel potenca gxi estas en kreado de novaj masxinoj, kaj kiel senhelpa gxi estas en kreado de nova homo!»

Mi memoras, ke mi ecx la kapon balancis, legante, kaj pensis, ke, laux miaj komprenoj, ricevinte tian leteron, ajna normala virino devus kracxi al la vizagxacxo de la auxtoro kaj ne plu allasi en sian hejmon...

Kaj tiam mi eksentis odoron de mia diablo.

Petro Polikarpovicx Stupak. Li agxis tridek kvin jarojn en la sesdek tria. En la kvindek kvina kun lauxdo li finis Peterburgan universitaton, montrinte elstarajn kapablojn en naturaj sciencoj. Sed la kariero ne konstruigxis --- nobelan divenon Stupak ne havis, kaj krome, li deziris cxion kaj tuj, simple cxar li estas tia. Malpacema, kiel geniulo, diras oni kutime pri tiaj homoj, forgesante, ke plejmulto da veraj geniuloj, kun cxiuj, ofte vere malagrablaj en cxiutageco, strangaj trajtoj, distingigxas per karaktero bondezira kaj ecx liberigxinta de mondaj konkurencaj kvereloj, kaj malpacemaj evidentigxas, cxefe, homoj, kiuj, estante nesxanceligeble certaj pri sia potencialo, neniam okupigxas pri gxia realigo, mergante pli kaj pli profunde en vantan lukton kontraux tiuj, kiuj, laux ilia opinio, obstaklas malfermigxon de iliaj talentoj; kaj poste ili jam mem provokas tiun lukton, sentante en profundo de la animo, ke se gxi estingigxos --- ne restos iaj ajn signoj de la genieco. Gxeneralaj reguloj cxi tie, certe, ne ekzistas --- sed tamen... Stupak evidente opiniis sin geniulo, kaj, ne ekskludeble, povus igxi tia. Lin obsedis stranga ideo: la Universo estas kristalo. Interalie, laux mi, tiu ideo ie reaperadas gxis nun, kaj, sekve, en gxi estas io, kvankam mi, kun mia sxtatsekureca cerbo, ne kapablas kompreni --- kio, sed, kiom mi scias, Stupak unua eldiris en scienco tiun ideon.

Tamen li kun eksterordinara kuragxo, tute revolucia, faris el tiu ideo praktikajn konkludojn: laux la legxo de izomorfeco de kristaloj eblas kreskigi Universon en grando de akvomelono aux de kupolo de la sonorilejo de Ivano la Granda --- estas tutegale, la grandeco dependas nur de tempo de kristaligxo. La universoj estos absolute identaj, kaj, ju malplian universon ni volas kreskigi, des malpli da tempo, nature, gxi postulos; nia Universo estas tial tia granda, cxar gxi longe kreskas. El mia vidpunkto, tio estas pura deliro, sur nivelo de Kola duoninsulo kun televidilo, --- sed deliro tre eleganta, cxi tie konformas ecx diskurado de galaksioj, kvankam Stupak pri gxi scii, sendube, ne povis (la kristalo kreskas, neniaj problemoj); sed samtempe grandeco de atomoj, pri kiuj Stupak same, kredeble, ne povis scii, sendube devus meti minimuman limon al skaloj de kreskigata strukturo, aux mi jam tute nenion komprenas. Se ni volas ricevi Universon en grando de orangxo, steloj en gxi devus igxi multe pli malgrandaj ol atomoj, sed tio jam estas plena absurdo. Sed Stupak-on tiaj detaloj ne gxenis, lin obsedis la principo mem. Li siegxis instancojn kun ultimata postulo: donu multe da mono por eksperimentoj. Kaj kun tio, kiel paneinta fonografo, per unu mallonga teksto eksplikis la ideon: la Universo estas kristalo, kaj laux la legxo de izomorfeco de kristaloj...

Mi perdis semajnon, fosante tra IRU Peterburgajn arkivojn --- estis malgaje kaj amare el cxi tie, el Stokholmo, elvoki sur la vidigilon informojn el la urbo, kie mi logxas, el la universitato, preter kiu mi iradas hejmen post laboro, kaj samtempe havi nek eblecon, nek rajton sciigi la hejmanojn pri mi, ekscii, kiel statas aferoj hejme; sed el Peterburgo mi tiun Stupak-on neniaokaze trovus --- kaj mi penis kompreni, kiajn pruvojn de sia praveco donis la geniulo, aux, almenaux, kiel li klarigis, por kio li bezonas Universon en grando de akvomelono. Vane. Per tiaj bagateloj Stupak sin ne laborigis. La Universo estas kristalo. Laux la legxo de izomorfeco de kristaloj eblas kreskigi Universon en grando cxu de akvomelono, cxu de la kupolo de Ivano la Granda. Donu multe da mono. Punkto. Mi dubas, ke ecx en niaj sataj kaj bondeziraj tempoj la Prezidento de Akademio de Sciencoj aux, ekzemple, ministro de atoma energetiko, auxskultinte enrompigxintan al ili kun tiela deliro orgojlan, sarkasman, arogan junulacxon, donus monrimedojn por tiu temo. Des pli --- dum Nikolao Pavlovicx! Dum la Krimea katastrofo! Ja la granda imperio ne povis fari al si tauxgan fusilon --- ne nur Universojn kreskigi! Ho, Rusio... Nu, kaj forto de agado egalas al forto de kontrauxagado. Anstataux ol almenaux provi iomete pripensi argumentojn, trovi belajn faktojn, kiel farus sur lia loko ajna normala Einstein, cxu auxstra, cxu hebrea, cxu ia ajn, anstataux ol motivi sian projekton per ajna, ecx mensoga por unua momento motivo --- ekzemple, volas mi novan Universon en matraso kreskigi, por la Patrujo ne malsxparu monon, acxetante teon kaj kafon de orgojlaj britoj, sed rekte el la matraso, staranta sur tablo en gepatra Torjxok, cxion cxi eltiru senkoste kaj senlime --- Stupak, kiel tiam estis mode por simpleco de divido de la mondo al blanka kaj nigra, ofendigxis al inerteco de la carismo. Kracxis li al siaj kristaloj kaj okupigxis pri kontrauxregistara agado. Kaj ekruligxis... Kaj Rusio por li tuj igxis «fekejo de la monda civilizo». Kaj Aleksandro, jxus surtronigxinte, igxis «sanga sufokanto de popolaj streboj, jam en unuaj tagoj de sia malpura potenco superinta laux malamego kaj krueleco kontraux sia propra popolo la tutan longan regadon de sia bastarda (?) patro». Kaj la kamparana reformo ial igxis «Vica malpura truko de despotismo, direktita al establo de malpaco inter kamparanoj kaj urbanoj». Kaj tiam veturis mia Stupak al Euxropo...

Post fino de la fiaventuro de Lapinski, singardeme kuracigxinte en iu el kuraclokoj de Suda Anglio, li vere revenis al sia «dikulineto» Zinaida Artemovna Hxristoforova. Kie li sxin, kiel dirus Stanjo, unuafoje «brakumis-kisis», mi ne sukcesis klarigi, kaj ecx ne tre penis, ne tio estis grava. Mi denove, kiel en Simbirsko, subite eksentis min cxashundo, kaptinta spuron --- kvankam kio estas tiu spuro, mi al neniu povus klarigi.

Kvankam promesis Stupak en tiu letero reveni por cxiam, sed post kvar monatoj, ion hxemiuminte --- konservigxis liaj fakturoj, pagataj, strange, de Zinjo, kiu servis cxe iu Helsingborga galanteriisto, kaj tiuj fakturoj montris subite vekigxintan intereson al hejmaj hxemiaj eksperimentoj --- denove fornavigis al Britio. Konatigxinte kun gvidaj britaj hxemiistoj, vizitinte la Regxan societon, kaj, evidente, ne trovinte tion, kion li sercxis --- kaj mi neniel sukcesis kompreni, kion li sercxas --- li denove, laux cxio, kontraux mono de duonmalsate vivanta «dikulineto» ankorauxfoje transnavigis la maron kaj trovigxis en Germanio, kiu tiutempe jam estis movigxanta sur unuan lokon en la mondo en tereno de hxemiaj esploroj. Ie ankaux li, versxajne, kromlaboris --- ja neniel povis Zinjo financi kvin monatojn de lia saltado jen al Berlino, jen al Konigsbergo, jen al Munhxeno; kvankam en cxiu el konservigxintaj liaj leteroj al sxi se ne dua, do tria frazo estis sengxena, sxajnanta al li mem, versxajne, jam tute natura postulo de mono. «Bulketo mia! --- skribis li, kvankam de la bulketo tiutempe restis nur hauxto kaj ostoj, mi vidis, foje sxi trafis al foto, eterniginta konfiditajn al sxi satajn, prizorgitajn, angxelsimilajn infanojn de bonfarta galanteriisto. --- Profesoro Mommsen evidentigxis purega cxarlatano. Mi veturis al Bremeno tute vane. Nun mi denove estas en treega mizero, kaj tuta mia espero estas en vi, karulino. Sed mi sukcesis ricevi tute fidindan informon, ke doktoro Raschke en Munhxeno atingis grandajn sukcesojn en tiu tereno, kiu min kaj vin tiel interesas...»

Pri kio ajn okupigxu tiu Raschke, liaj laboroj apenaux povus en tia situacio tiel interesi la bulketon. Tion mi komprenis el la sekva, lasta ricevita de sxi letero --- kaj, apenaux kompreninte unuajn liniojn, kvazaux ricevis nokauxton, kaj dek minutojn ne povis koncentrigxi, kun senespera doloro rememorante Stanjon, per la tuta korpo sentante, kiel malfacile estas nun al sxi, kaj penante jam ne liberigxi, sed almenaux gxis la fino de la labortago forgesi premantan senton de tio, ke mi estas simila al tiu idea fiulo. «Zinjo! Vi sendis iajn grosxojn kaj skribas, ke pli ne povis. Vi skribas, ke ne plu povos, cxar naskis. Mi jam ne scias, cxu tio estas mia infano aux ne mia, ni ne intervidigxis, kara mia, delonge, do cxio povis okazi --- kaj tio ecx ne tiom gravas. Mi tian pasxon de via flanko taksas kiel perfidon. Servado al granda ideo ne toleras mondan vanton. Nepacigebla batalo por idealoj de estonta liberigxo de popoloj postulas de mi cxiujn fortojn. Antauxe vi tion komprenis, kaj, mi opinias, ne ofendigxos al mi pro tio, ke mi detenu min de pluaj kontaktoj kun vi. Sed gxoju pro mi: mi finfine trovis, kion mi sercxis...»

Tiu letero estis akirita de la arkivo jam en arkivo de polico. Rimarkinte sxangxojn en staturo de la guvernistino, la galanteriisto forpelis la karulinon kun skandalo. Per ia sxparmono sxi ankoraux sukcesis gxisvivi la naskon, sukcesis naski, kaj iomete resanigxinte, ne sukcesis elpensi ion ajn pli bonan, ol prostitui sin. Sperton la dudekokjara rusa idealistino havis nenian pri tiu afero. Pro naiveco sxi trafis al fremda teritorio, kaj sxin trancxmurdis prostituisto de okupantaj tiun teritorion virinoj. Kio okazis al la infanoj, mi ne sukcesis klarigi.

Lauxlitere dispremita, mi sidis, obtuze rigardante al rompigxemaj malgrandaj pagxetoj, kovritaj per pala arabesko de senkolorigxintaj inkoj kaj, forgesinte tutan aritmetikon, kalkulis per la fingroj. Se fine de auxgusto estis kvin, do fine de septembro --- ses... do, naux estos fine de decembro. Gxis la fino de decembro mi devos cxion fini. Morti, sed fini. Kaj reveni. Ne gravas, ke ni kverelis, ke sxi ne volas min vidi, ke eble sxi min jam malamas, ke sxi eble havas iun alian kaj cxiam havis iun alian --- mi devas trovigxi apude. Por ajna okazo. Se sxi bezonos helpon. 4

Raschke. Raschke, Raschke, Raschke...

Denove, jam ne sciate kioman fojon, mi por ioma tempo sxangxis kadukajn paperojn al terminalo. Mi gxis nun ne povis kompreni, kion sercxas Stupak, sed, kiam la respondo aperis sur mia vidigilo, mi ecx ne miris, nur pensis kun rabobesta kontentigxo: a ha. Sxajne, subkonscie mi tion atendis.

Otto Dietrich Raschke, juna, elstare talenta organika hxemiisto, fine de la kvindekaj jaroj estis levigxanta stelo, al li oni auxguris brilan estontecon. Tamen post proksimume sesdek dua jaro lia aktiveco velkas. Li ne publikigxas, ne partoprenas sciencajn kongresojn kaj kunvenojn, ne subtenas, kaj foje ecx abrupte dissxiras cxiujn kontaktojn kun kolegoj. La kolegoj klacxas kaj malice palpebrumas unu al la alia: la temo de Raschke, kiu aspektis tre alloge, evidentigxis blufo. Li hontas rigardi al niaj okuloj! Kaj Raschke senelire logxas en malmultekosta Munhxena hoteleto, kun nacia akurateco promenas dum ajna vetero de la deka gxis la dekunua matene kaj de la kvina gxis la sepa vespere laux pitoreskaj kajoj de Izaro --- klaraj okuloj, juna revema rideto --- kaj cxiam pli kaj pli ofte vizitas, restante tie gasti por tago, por du, kaj poste ecx por semajno, bienon Alvico, apartenanta al lia mecenato Klauxso Haushoffer. Dum unu el la vesperaj promenoj, en aprilo de la sepdeka jaro, li pereas en ne tute klaraj --- ecx, simple dirante, tute malklaraj --- cirkonstancoj, ne ekskludantaj ies malbonan intencon.

De la sepdeka jaro.

La patrono de sciencoj Haushoffer ekde infaneco ne havis sur la vizagxo reveman rideton. Eble, ecx en la infaneco gxi lin ne vizitis. Tio estis ido de nobela antikva familo, influhava magnato, severa pragmatikulo, unu el gvidantoj de milita partio cxe kortego de bavariaj Wittelsbach-oj. Post kiam en la sesdeksesa jaro Bavario elpasxis sur flanko de Auxstrio en gxia senespera konflikto kontraux Prusio kaj kune kun gxi malvenkis, Haushoffer provizore perdis poziciojn kaj ecx igxis malfavorata --- sed post duonjaro li jam troveblas en Berlino, konfide konversacias kun Bismarck kaj fulmorapide transformigxas en ardan adepton de germana unuigxo. Ekde tiam, kiom kreskis influo de Hogenzollern-oj en Bavario, tiom kreskis ankaux influo de Haushoffer.

Se Rachke postlasus pli da presitaj verkoj, se li deklarus oficiale pri iu sia malkovro, li, probable, enirus historion de scienco kiel unu el patroj de biohxemio. Ekde juna agxo lin interesis influo de organikaj reakciajxoj de diversaj specoj al stato de homa psihxo.

A ha.

Mi povus tremi pro senpacienco, mi povus sxtonigxi kun levita kruro, kiel Timoteo sub siringo en la tago de mia fornavigo. Sed la kapto ne okazis. De Raschke preskaux ne restis spuro --- nur intencoj, nur projektoj...

Sed.

Jen kion li skribas al mia Stupak --- versxajne, responde al iu letero, kiu aux ne konservigxis, aux ne trovigxis. «Vere, mi antauxnelonge okupigxis pri ekstraktado de toksinoj de amanito, provizantaj, laux cxiuj faktoj, konatan al ni ekde antikveco fenomenon de berserkeco. Al mi sxajnis tre alloga afero krei drogon, kiu por iu tempo, kaj eble, ecx por cxiam, obtuzigus en la homo senton de timo. Kiel faciligus gxi, ekzemple, laboron de fajrobrigadistoj, aux akvosavistoj, aux luktantaj por prava afero batalantoj. Tamen pro nedependaj de mi cirkonstancoj mi devis cxesi la laboron kaj forlasi Hettingen-on...» Laux tono de la letero senteblas, ke la juna hxemiisto lauxlitere krevas pro fiero pri sia sagxo kaj siaj atingoj, sed ies forta mano sxtopas lian busxon.

Jen kion li skribas plu: «La ideo de subpremado de bremsaj stimuloj en homa animo kaj, se eblas tiel diri, medikamenta plifortigo de heroa elemento de homa naturo same, principe, ne estas io neebla. Versxajne, antikvaj popoloj konis tiajn naturajn medikamentojn. Jam nun eblus konturi rondon de renkonteblaj en la naturo objektoj, inter kiuj oni devus provi trovi tian drogon. La cxefa malfacilajxo konsistus en tio, kiel gxin ekstrakti, kiel fari stabila, kiel atingi plifortigon de gxia influo por ke rezisti la artefaritan sxangxigxon de valorsistemo povus neniu animo, ecx se tio estus animo, simila al Dia angxelo...»

A ha.

Do, jen kiel intencis Stupak enblovi «en dormantajn homojn noblan fajron de malakcepto».

Kaj la ideo, laux kiu revolucio jam antauxlonge okazus, se homoj ne estus tiom alligitaj al siaj filistraj gxojoj, al edzinoj kaj bovinoj, kaj ne timus jxeti en flamon cxion cxi, kaj poste ecx sin mem, kiel najlo sidis en la kapo de Stupak. Jen kion li skribas al Bakunin, amiko laux la balta vojagxo: «Mihxailo Aleksandrovicx, kara! Vi diras, ke vi organizis "Internacian frataron", sekretan batalan organizon de anarkiistoj, kaj gxojas, kiel eta infano, esperante, ke servos gxi kiel alumeto, destinita flamigi la malnovan mondon. Ne servos gxi, ne flamigos. Dum homoj niaj estas malviglaj kaj facilanimaj, dum ne kapablas cxiu viro, cxiu virino, forgesinte cxion, krom ricevitaj ofendoj, forjxeti momente tion, per kio vivas simplula koro, kaj al plej eta provo de ajna despotismo subpremi ilin respondi per neniiga vengxo, la afero de revolucio estas senespera. Ne helpos frataroj, ne helpos paroladoj. Helpos, kara mia, la granda scienco, kiu finfine komencos servi al la vera afero...»

Tion li skribas somere de la sesdek kvara, jam el Munhxeno, jam intervidigxinte kun Raschke. Kaj poste ili igxas nedisigeblaj amikoj, ili ecx foje promenas kune, kaj la juna hxemiisto pro la nova, ruse malakurata amiko, ecx foje komencas la promenon ne je la deka, sed ecx je la deka kaj tri kvaronoj, cxar la amiko tro longe dormis kaj ne veturis al li gxustatempe. Tiun afekcian fakton notis en sia taglibro juna Gerta Büchner, logxinta kontraux la hotelo de Raschke kaj observadinta liajn cxiutagajn elirojn, sidante cxe sia fenestro.

Kaj en septembro de la sesdek kvara Raschke prenas Stupak-on kun si en Alvicon.

Kaj jaron poste Haushoffer, agitante la registaron de Bavario por aktiva, perforta politiko kaj, speciale, por partopreno en neevitebla, laux lia opinio, kolizio de Auxstrio kaj Prusio, faras en la kabineto de ministroj, dum cxeesto de la regxo, multesignifan misdiron: «Jes, tio estos ankoraux malnova milito. Sed tio ja estos ne lasta milito. Kaj mi jxuras, en novaj militoj ni havos novajn soldatojn. Soldatoj de malamiko igxos niaj soldatoj».

Kaj Rascke restas en Alvico preskaux senelire. Kaj al Alvico el tuta Germanio venas iaj strangaj sxargxoj: pezaj metalkonstruajxoj, potencaj pumpiloj, vaporaj motoroj kaj dinamo-masxinoj, sennombraj hxemiajxoj...

Kaj Stupak jen dum semajnoj ne eliras el Alvico, jen subite elveturas kaj, evidente ne sentante antauxan mankon de monrimedoj, vojagxas laux komunismaj adresoj de Euxropo. Penas interkonsenti kun Engels, sed malsukcesas; en liaj paperoj trovigxas peco de malnetajxo de letero al nesciate kiu: «Frederiko estas stulta kaj pasiva. Homo, intencanta verki "Dialektikon de naturo", nenion komprenas pri la naturo. Homo, alvokanta al perforta forigo de reakcia sociordo, nenion komprenas pri perforto. Kun "Internacio" ni ne havas komunan vojon».

Tamen, kiam en la sepdeka jaro en Euxropo aperas Necxaev, ili renkontigxas kaj momente igxas plej bonaj amikoj. Necxaev post kelkaj semajnoj skribas al Bakunin: «Pecxjo min tute cxarmis. Kia volo, kia skalo! Li rakontis al mi multon tian, kion mi opinius bela fabelo, se li ne donus pruvojn. Baldaux, baldaux laux la tuta mondo, neatendite por niaj malamikoj jen tie, jen tie, kiel fungoj post pluvo, komencos elkreski sentimaj, neadmoneblaj, senkompataj kaj ne detenataj de ajna Kristo batalantoj! Pecxjo promesis al mi grandan artikolon por "Popola revengxo", kie, nature, dirante nenion konkretan, li penos inspiri per tiu perspektivo malfortigxantajn vicojn de nia batalantaro». Gxuste tion, sxajne, Pecxjo ne devus promesi. Kiam estis skribata tiu letero, Pecxjo jam senspure malaperis survoje el Lauxzano al Munhxeno.

En la sepdeka.

Kaj en la sama sepdeka, dum solena festo de naskigxtago de filo kaj heredonto, Karlo Haushoffer, la felicxa patro antaux okuloj de du dekoj da nenion komprenantaj gastoj enmetis en manplatetojn de la jaragxa etulo, trankvile okulumanta la festan tablon, bonanime pepanta kaj faranta vezikojn por gxojo de sinjorinoj, svarmantaj cxirkaux li, absurdan, ecx ne similan al ia ludilo, feran kesteton. Kaj la etulo kunpremis gxin per siaj pufaj angxelaj fingretoj, kaj ektrenis gxin en la busxon, sed la kesteto ne trairis, kaj li devis limigi sin per rongxado de la anguloj. Kun pokalo da cxampano starante super la ido, la fiera kaj brilanta magnato, nenion klariginta al la gastoj nek tiam, nek poste, deklaris: «Filo mia! Vi estas bebo, kaj vi estas nedisputebla posedanto de tiu cxi kesteto. Vi kreskos, kaj igxos posedanto de la kesteto pli granda kaj pli komplika. Kaj kiam vi igxos tute plenagxa, vi, mi kredas, igxos nedisputebla posedanto de la tuta mondo. Mi trinkas je tio!»

Kaj, kiel oni diras, senprokraste eltrinkis.

Kesteto.

Cxu mono? Cxu trezoro? Se li dirus «pli granda kaj pli valora», mi gxuste tiel komprenus. Vortoj «pli valora» cxi tie estus plej konvenaj. Sed en letero de unu el cxeestintaj en la ceremonio sinjorinoj, sendita de sxi al Vieno, al fratino, estis skribite gxuste «pli komplika». Tiel ne eblas miskompreni aux elpensi. La sinjorinon tiu esprimo, laux la letero, miris ne malpli, ol min.

Klauxso Haushoffer vivis ankoraux preskaux dudek jarojn, kaj dum tuta tiu tempo li ne forlasis Alvicon ecx por tago. Gastoj, vizitantaj lian bienon --- kun paso de jaroj ili igxis pli kaj pli malmultaj --- unuvocxe asertis, ke la maljuna politikisto havas lacan, elturmentitan aspekton, kaj li kvazaux cxiam atendas ion. 5

Ni sidis sur benko de somera podio de Kavalira insulo, kaj nokta lago Mälaren ludis per kauxcxukaj rebriloj de lumoj. Sur transa flanko de la malhela, brilanta glatajxo, sur bordo mem de Kungsholmen, kiel malhela peza ombro altis bastiono de urbodomo, etendinta al cxielo fortan trunkon de cxefa turo. Sxajnis, tuj devus, ridinde bruante, preterkrabli «Solaris Rex». Sxajnis, ke mi ankoraux ne konas Stanjon, kaj sidanta apude homo devos ankoraux konatigi min kun sxi nur post tutaj dek tri jaroj; kaj kun Liza ni nur jxus komencis brakumi-kisi, kaj cxio mirakla estas ankoraux en estonteco. Sxajnis, konversacio devus okazi pri rusia literaturo, pri tio, ke gxi estas nekompareble pli spirita, ol ajna alia, tial la euxropa merkato akceptas gxin nur po eta dozo. «Rigardu, --- devus diri juna kaj stulta mi, --- ili ecx ne scias, kio estas, ekzemple, amo. Ekzistas erotiko kaj ekzistas geedzeco. En la unua plej gravas grandeco de seksorganoj, volumeno de busto, tehxnikeco de plenumo kaj cxio tia. En la dua plej gravas reguligo de posedaj rilatoj, speciale por okazo de morto aux eksedizgxo. Kaj tiel --- cxiam! Vi verkas pri nekonataj al ili aferoj!»

--- Cxio jam estas decidita, --- lace diris mi en la realo, kaj diris jam ne unuan fojon. --- La bileto estas en mia posxo, matene mi elflugas al Munhxeno. Ne bezonas mi sekurigon, ne bezonas defendon. Mi petas nur transdoni tiujn materialojn al Lamsdorf.

--- La risko estas nepravigebla, Alekseo Nikodimovicx, --- vican fojon, kaj same lace, objxetis la atasxeo. --- Sen ajna preparo kaj prilaboro --- en inferon...

--- Tion, ke Alvico estas infero, neniu al mi pruvis. Risko estos multe plia, se ni sen interkonsento kun la germana registaro arangxos iun seriozan operacion sur germana tero. Tio estas barbareco, kaj mi tion ne permesos. Sed se ni komencos interkonsenti --- kiom da tempo ni perdos! Ecx se mi sukcesos persvadi la caron parence komunikigxi kun la germana imperiestro --- tutegale ni perdos ne malpli ol semajnon. En la ideala varianto. Multo povas okazi dum tiu tempo --- de likado de informo gxis novaj murdoj. Krome, okaze de kunaj agoj ni devos kun cxio cxi, --- mi svingis en aero per fleksebla disketo, --- konatigi germanajn kolegojn. Kaj dum mi ne scias, kiomgrade Alvico povas kompromiti la instruon, kiun distribuas mia gazeto --- al tiu konatigo mi ne povas decidigxi. Ne, cxio estas decidita.

--- Kaj kun kia legendo vi intencas...

--- Sen ajna legendo. Obtuza, sed obstina jxurnalisto kiel heroon de unu el historiaj skizoj elektis anarkiiston Stupak. Evidentigxis, ke dum lastaj jaroj de la vivo Stupak ofte vizitis Alvicon. Cxu ne restis cxe vi leteroj, memuaroj, fotoj...

--- Ja pro la sola demando pri Stupak, se Haushoffer lin vere likvidis, vin tie...

--- Ne malbonauxguru. Kiel dirus nun unu mia konatino, vi kreas stabilan vibradon inter nuna vorto kaj estonta evento kaj, tiamaniere, abrupte pligrandigas probablon de nedezirata rezulto. Necesas diri: cxio estos bona, cxio estos bona --- kaj tiam cxio estos bona, --- mi silentis iom. --- Gxuste por tia okazo, fakte, mi petas vin transdoni tutan kolektitan de mi informon al la centro.

--- Pardonu, Alekseo Nikodimovicx, sed... se vi tamen ne revenos?

--- Se mi ne revenos, pensos pri tio, kion fari kun Alvico, jam ne mi, --- mi pauxzis. --- Mi revenos. Vi ecx ne imagas, kiom da devoj mi havas al du tre bonaj plenagxaj kaj al du tute bonegaj etaj homoj!

En malforta lumo de foraj urbaj briloj mi vidis, kiel la atasxeo necerte ridetas responde al mi.

De delto de Barnhusviken, tie, kie gxi enfluas en Mälaren, auxdigxis proksimigxanta, pene graketanta bruo. Mi turnigxis. Inter ni kaj la urbodomo, flagretante per malhelaj lanternoj, malrapide movigxis stumpa sxalupeto. Mi fiksrigardis --- kaj ne kredis al la propraj okuloj. Demonstre kasxante nek gxojon, nek la naciecon, mi knabece eksaltis kaj ekkriis tiel, ke min auxdis duono de la insulo:

--- Cxio estos bona!

La sxalupeto estis «Solaris Rex».

[ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]

Notoj pri la cxapitro

drakkar ---

Antikva vikinga sxipo.

«Canon» ---

Marko de fotilo.

sankta princo Aleksandro ---

Aleksandro Neva (1220--1263), princo Novgoroda en 1236--1251, grandprinco Vladimira ekde 1252. En la «Neva batalo» en 1240 venkis svedojn, gvidatajn de Birger, tiama reganto (jarlo) de Svedio. Nun Aleksandro Neva estas sanktulo de rusa ortodoksi-kristisma eklezio.

Good day, Eric. I'm from Mihxailo Sergeicx ---

Bonan tagon, Eriko. Mi estas de Mihxailo Sergeicx. (angle)

Iru tien --- ne sciate kien... ---

Frazo el rusa popola fabelo (tiel caro sendas Ivacxjon-stultulon plenumi taskon, elpensitan por lin pereigi).

«pasxtas» ---

T. e. kasxobservas (en slango de specialaj servoj).

«Russian empire is a great country» ---

Rusa imperio estas granda lando (angle).

«Russians is a great people... Duke Trubetskoy is a real communist...» ---

Rusoj estas granda popolo... Princo Trubeckoj estas vera komunisto... (angle).

«Eric!, Oh, Eric! I love them!! I love both of them!! Catch me? I want fuck both!!!» ---

Eriko! Ho, Eriko! Mi amas ilin!! Mi amas ilin ambaux!! Cxu vi komprenas? Mi deziras fiki ambaux!!! (angle).

«Fuck b