Уладз?м?р М?калаев?ч Шыц?к. Л?сц?к серабрыстай тапол?
---------------------------------------------------------------------
У.Шыц?к. "У час не вярнул?ся", "Мастацкая л?таратура", М?нск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 л?пеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома? возьмуць старт вял?зныя зоркалёты ?
нак?руюцца да далёк?х галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ?жо ? наступным стагоддз?, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ?жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралётчыка? у бясконцай прасторы. Аб ?х прыгодах,
лёсе ? знаходках расказваецца ? гэтым зборн?ку фантастычных апавядання?.
За возерам, што плёскаецца зус?м пад нашым? вокнам?, пачынаецца лес. Мы
мала там бывал?, не знаходзячы для сябе н?чога прывабнага. Лес бы?
дагледжаны, расчышчаны ? нагадва? школьны парк. ?ншая справа - востра? на
возеры. Там усё было так, быццам рука чалавека н?кол? не краналася гэтага
кутка прыроды. На востраве нам было ц?кава, у лесе - не.
Але аднаго разу, пасля буры, М?шка Патупчык нацяга? на бераг ламачча ?
звяза? плыт. Гэта было нешта незвычайнае, ? мы акружыл? М?шку, шкадуючы, што
н?кому з нас не прыйшла такая думка раней. Па?тараць жа зробленае к?мсьц?
было не ? прав?лах вучня? нашай школы.
А М?шка быццам не за?важа? нас ? нашу зайздрасць. Ён сп?хну? плыт у
ваду, працягну? яго за прывязаную вяро?ку крока? на пяцьдзесят убок, якраз
туды, дзе пачыналася глыб?нная плынь, ? скочы? на х?стк?я бярвенчык?.
- Вясло, Патупчык, вясло забы?ся, - пабег у ваду Сярожка Шарай.
М?шка тольк? ?см?хну?ся. А я падума?, што ён, напэ?на, уяв?? сябе адным
са старажытных марахода?, як?я на плытах перасякал? цэлыя ак?яны.
В?даць, М?шка разведа? усё папярэдне. Плынь аказалася ?мкл?вай, ?
не?забаве ён бы? ужо далёка. Мы пастаял? яшчэ крыху на беразе, прыкладаючы
час ад часу далон? да лба, каб паглядзець, як ён там. А кал? ?жо плыт з
М?шкам ста? як маленькая карычневая кропка, разышл?ся.
Вярну?ся М?шка на самым змярканн?. Сонца падсмал?ла яго, ? ? М?шк? был?
ярка-чырвоныя рук? ? ног? ? луп??ся пакрыты вяснушкам? к?рпаты нос. Мы
раб?л? выгляд, што н?чога незвычайнага не адбылося, а сам? ледзь
стрымл?вал?ся - так хацелася ведаць, што ж такога было з М?шкам?
Ён ма?ча?. ? тольк?, кал? ?жо вячэра падыходз?ла к канцу, непрыкметна
для астатн?х ? наста?н?ка падм?гну? мне з Сашкам. Гэта азначала, што мы
пав?нны перад сном тайна прабрацца ? яго пакой. Вядома, нас не трэба было
запрашаць двойчы. Больш таго, мы ледзьве дачакал?ся прызначанага часу.
- Ну як? - хрыплым шэптам спыта? Сашка, як тольк? М?шка, выгляну?шы
папярэдне ? кал?дор, зачын?? за нам? дзверы.
- Возера, - адказа? М?шка.
- ? тольк??! - мы был? расчараваны. Пра возера мы ведал? ? без яго.
Нават зараз, у гэты самы момант, яно глуха шумела, л?жучы высок?м? хвалям?
пясчаны бераг.
- Лясное.
- Здз?в??! - Сашка нават абуры?ся.
? я не разуме?, навошта было хавацца сюды, каб даведацца пра звычайную
рэч.
- Па-першае, яно чорнае-чорнае, а па-другое, з'яв?лася няда?на. Лясн?к
каза?, недзе было землетрасенне, ? яно з'яв?лася.
Колер - дробязь, а што побач ёсць возера, пра якое нават астатн?я
хлопцы не ведагоць, - гэта ?жо сапра?ды незвычайная падзея.
- А ты не памыляешся? - не паверы? Сашка.
- Сам? ?бачыце.
Наза?тра пасля занятка? мы зно? был? на востраве. Я прапанава? узяць
лодку, але сябры не падтрымал?. Лодка - не для першаадкрывальн?ка?. Для
гэтай мэты найлепшае - самаробны плыт.
Нас трох для кволага М?шкавага збудавання было замнога. Разы са два
хвал? захлёствал? плыт, ? мы аказвал?ся ? вадзе. Але ?рэшце дасягнул?
другога берага. Выцягнул? плыт на пясок ? пайшл? ? лес.
Дарогу М?шка запомн?? добра. Праз якую гадз?ну мы ?жо был? ля мэты.
На першы погляд у гэтым лясным возеры н?чога асабл?вага не было.
Вял?зная палонка пасярэдз?не зарослай мохам паляны. Вакол растуць кусты
алешн?ку, сям-там каля берага в?даць шырок?я л?сты ? кветк? гарлачыка?. Вось
тольк? паверхня... М?шка не памыл??ся: яна была цьмяная, быццам промн?
святла зн?кал? ? ёй без астатку.
- Як сажа, - ускл?кну? Сашка.
- А што я каза?? - узрадава?ся М?шка.
А мне падумалася, што гэта возера падобнае на кавалак глыбокага
космасу, дзе ?сё навокал чорна ? да бл?жэйшых зорак до?г?я гады шляху. Але я
не сказа? сябрам пра гэта пара?нанне. Яны был? ?пэ?нены, што я ра?надушны да
космасу. А як я мог гаварыць, што некал? пайду ? прастору, кал? нават
ф?зкультурай займа?ся па спрошчанай праграме? Таму я н?кол? не мары? з
хлопцам? ?голас пра падарожжы да зорак. Я нёс сва?о мар/ ? сабе.
- Трэба нанесц? на карту, - сказа? Сашка. Ня?рымсл?вая яго натура
патрабавала дзейнасц?. - Стойце тут, я зраблю вымярэнн?, - ? ён пайшо?,
шырока ставячы крок?, уздо?ж азёрнага берага.
М?шка тым часам сарыентава?ся па сонцу, каб вызначыць каардынаты
возера. Напэ?на, гэта была дарэмная работа. Каардынаты школы мы вызначал?
шмат разо? - ? ?начы па зорках, ? ?дзень па сонцу. А адсюль да школы было
к?ламетра? дзесяць прама на ?сход. Так што патрэбныя разл?к? можна было
зраб?ць без ало?ка. Але я зно? прама?ча?. Хай робяць як хочуць. Я ж веда?
адно: я прыйду сюды яшчэ раз, адз?н, ? прынясу акваланг. Я нарэшце адчую,
што гэта такое - чорны ? ма?кл?вы космас.
Тым часам вярну?ся Сашка. Перыметр возера ра?ня?ся тысячы шасц?стам
дваццац? крокам або прыкладна па?тара к?ламетрам. Хлопцы хутка начарц?л?
картаграф?чную сетку, потым нанесл? на яе абрысы возера.
- Вяртаемся, - сказа? Сашка, задаволена аглядаючы сваю работу.
- Пара ?жо, - згадз??ся М?шка, - хутка сцямнее. Ты што, начаваць тут
зб?раешся? - крыкну? ён, убачы?шы, што я застаюся на месцы.
- Хадзем, В?ц?к, - падбег да мяне Сашка, - мы ж разам усё раб?л?, -
па-свойму зразуме? ён мой настрой.
Я засмяя?ся ? далучы?ся да хлопца?.
Кал? праз некальк? дзён я сказа?, што пайду ? лес, гэта не выкл?кала н?
? кога пытання?. Раз не запрашаю ? спадарожн?к? каго-небудзь, значыць, так
мне лепш. Мы прывыкл? паважаць справы ? жаданн? таварыша?.
Надвор'е было пахмурнае, ? вада ? возеры здалася яшчэ больш цёмнай. Я
добра плава? ? не бая?ся н? глыб?н?, н? в?ро?. А тут мне раптам стала
страшнавата. Падумалася, што гэта проста багн?стае балота, дно якога ?сц?лае
звычайны тарфяны пласт. Але менав?та таму, што адчу? страх, ня?пэ?ненасць, я
прышп?л?? балоны з паветрам, надзе? маску ? падышо? да вады. Глеба пад
нагам? была мяккая, як дыван, - прыбярэжнае дно было пакрыта мохам. Ног? не
правальвал?ся, ? я ?жо больш упэ?нена пакрочы? далей.
Так, у чорным колеры вады было, напэ?на, в?навата дно, бо сама вада
мела зус?м нармальны выгляд, з-пад ма?х ног ? рук вылятал? шматл?к?я
празрыстыя пырск?. Можна было вяртацца дадому. На ?сяк? выпадак я яшчэ
прайшо? далей, каб павярнуць ? адтуль паглядзець на неба, ? раптам
пасл?зну?ся ? правал??ся некуды ?н?з. Я паспе? тольк? ?бачыць зацягнутае
хмарам? шэрае неба, яно чамусьц? в?днелася крыху ? баку ад мяне, а яшчэ праз
?мгненне ?сё на?кол ахутала цемра. Дз??на, але гэта адразу супако?ла мяне.
Цемра ж была маёй мэтай. Я паварушы? рукам?, адчуваючы, што цела
падпарадко?ваецца мне, ?, значыць, варта тольк? захацець, я магу адразу
вярнуцца. Да таго ж у мяне на сп?не м?ж балона? з паветрам бы? маленьк?
водаструменны рухав?чок. На крайн? выпадак я мог скарыстаць яго.
Пад вадой, напэ?на, была плынь. Я адчува?, што мяне павольна цягне
некуды далей. Але л?хтарык не ?ключа?: мне патрэбна была тольк? цемра, а ?сё
астатняе не мела значэння. Мне здавалася, што я зус?м не ? вадзе, а ?
прасторы. Цела было лёгкае, н?бы бязважкае. Я мог ляжаць, распласта?шы рук?,
даць нырца, узляцець угару. Мне падаба?ся мой стан, ? тольк? было шкада, што
вакол не в?дно сузор'я?. Без ?х не было сапра?днага космасу.
Але ? цемра падманула мяне. Вочы хутка прызвыча?л?ся, ? тады я
за?важы?, што палосы дзённага святла праб?ваюцца праз вадзяную то?шчу ?
даходзяць сюды, выкл?каючы да жыцця цен? водарасця? ? рыб. Аднак над галавой
святла не было. Гэта азначала тольк? адно: значная частка возера
знаходз?лася пад зямлёй.
Пакуль я раздумва?, ц? не пара вяртацца, мяне аднесла да берага. Ён бы?
камян?сты, гладк?, як сцяна. Памаца?шы яго рукам? ? не знайшо?шы н?чога
адметнага, я адштурхну?ся ? павярну? назад. Але не паспе? праплысц? як?х
дзесяць крока?, як зно? апыну?ся на старым месцы. Ц? то плынь аказалася
мацнейшая, чым я разл?чва?, ц? з напрамку зб??ся. Пад рукам?, здалося, была
тая ж самая гладкая каменная глыба. Каб дарэмна не плутаць, прыйшлося
запал?ць л?хтар.
Абрысы навакольных прадмета? был? няпэ?ныя, х?стк?я. Але чым больш я
?гляда?ся ? ?х, тым мацней мяне ахопл?вала здз??ленне. Падводныя скалы
нагадвал?... дом. Час ? вада разбурыл? яго. Застал?ся тольк? рэштк? сцен з
проймам? акон ? дзвярэй.
Напэ?на, затопленым аказа?ся цэлы пасёлак. Побач з гэтым домам был?
яшчэ збудаванн?. Так?я ж старыя, аблепленыя водарасцям? ? ракав?нам?. Час не
пашкадава? гэта былое чалавечае жытло. У дамах не засталося н?чога з
прадмета? або мэбл?. В?даць, гэта бы? век, кал? людз? яшчэ не ?мел? раб?ць
сабе прылады з жалеза, а карыстал?ся дра?ляным? ? касцяным! рэчам?. Гэта,
пра?да, не надта адпавядала арх?тэктуры збудавання?. Але тады мне было не да
грунто?нага анал?зу ? вывада?.
Я пашука? як?х-небудзь рэча? - не вяртацца ж назад з пустым? рукам?, -
я абходз?? адз?н пакой за друг?м, разграба? глей пад нагам?, маца? сцены.
Н?чога не было.
Нарэшце мне надакучыла гэта блуканне, дый першы балон з паветрам
апусце?. Я рашы? вяртацца ? проста так, у апошн? раз, правё? промнем
л?хтарыка па сцяне, што стаяла на маёй дарозе. Чорныя, замшэлыя каменн?. ?
раптам сярод ?х нешта бл?снула.
Мне здалося, што гэта бы? л?сц?к серабрыстай тапол?, як?х шмат расло на
беразе. Ён патану? ? зачап??ся за каменны абломак. Яго знаходжанне тут было
да таго неверагодным, што я не ?трыма?ся ? памаца? л?сц?к. Ён варухну?ся, як
на гал?нцы, - яго ножка як?мсьц? чынам трап?ла м?ж камення? - ? зно?
вярну?ся на сваё ранейшае месца. Але гэта бы? не сапра?дны л?сц?к. Пальцы
выразна адчул? метал. Было тольк? дз??на, што н? вада, н? час не адб?л?ся на
гэтым метале. Кольк? я н? круц?? л?сц?к - не за?важы? на ?м н?воднай плямк?.
Такую знаходку варта было паказаць хлопцам.
Ужо бралася на вечар, кал? я вярну?ся ? ?нтэрнат. Як на тое, у кал?доры
носам к носу сутыкну?ся з наста?н?кам. З ?м был? Сашка ? М?шка.
- Дзе ты прапа?? - закрыча? Сашка.
? я ?спомн??, што ? нас у гэты час лабараторныя занятк? па ф?з?цы. Мне
стала няёмка перад наста?н?кам.
- ?дз? паеш, - спын?? мяне наста?н?к, кал? я пача? бы? апра?двацца, -
потым раскажаш.
Я ?злава?ся на сябро?: вось балбатуны, трэба было ?м гаварыць, дзе я!
Цяпер прыйдзецца, можа, яшчэ цэлы даклад раб?ць, а я ж па сутнасц? н?чога не
ведаю. Н? пра возера, н? пра рэштк? таго пасел?шча.
Але я памыл??ся. Наста?н?к да майго расказу пастав??ся зус?м спакойна,
а выслуха?шы, сказа?:
- ?дз? ? лабараторыю.
Тольк? адышо?шы, я ?спомн??, што забы?ся паказаць яму л?сц?к. Аднак не
вяртацца ж назад, я ? без таго пазн??ся.
Сашка з М?шкам корпал?ся ля тэлепрыёмн?ка з электроннай а?таматычнай
настройкай. Гэта была наша нав?нка. Прыёмн?к мог не рэагаваць на самыя
моцныя с?гналы, кал? яны не адпавядал? зададзенай праграме па тэме. З
м?льёна? перадач ён пав?нен бы? выб?раць тольк? тую, якая нам патрэбна,
М?шка нават сумнява?ся, ц? прыме наста?н?к па ф?з?цы нашу работу. Так?
тэлепрыёмн?к, сцвярджа? М?шка, больш падобны на к?бернетычнага робата. Мне ж
з Сашкам такое спалучэнне прыёмн?ка ? робата спадабалася. Праца наша
падыходз'?ла к канцу. Заставалася, уласна, адрэгуляваць блок настройк?. Кал?
я ?вайшо?, Сашка якраз гэтым ? займа?ся. Блок бы? падключаны да прыборнага
шчытка, дзе ?се дадзеныя абагульнял?ся ? ? выглядзе спакойнай хвалепадобнай
л?н?? клал?ся на до?гую папяровую стужку асцылографа.
- Гатова? - спыта? я, нах?л??шыся да Сашк?.
- Пара... - Сашка асекся.
Я з?рну? на яго, потым на папяровую стужку, якая павольна па?зла,
закручваючыся ? адмысловым кальцы, ? здз?в??ся сам. Пяро асцылографа н?бы
к?нулася ? дз?к?я скок?.
Некальк? ?мгнення? Сашка глядзе? на паласатую змейку-стужку, потым
схамяну?ся ? з?рну? падазрона на мяне:
- Слухай, В?ця, ты часам не праглыну? генератар с?гнала??
- Скажаш...
- Не, пра?да, выйдз? на хв?л?ну.
Сашка ?жо злава?ся, кал? я вярну?ся. Бо, аказваецца, гэта я дзейн?ча?
на нашы прыборы.
- Вытрасай к?шэн?, - загада? мне М?шка. ? гэтае М?шава далучэнне да
Сашк? зус?м збянтэжыла мяне. Я паглядзе? на аднаго, на другога ? раптам
успомн?? пра л?сц?к. Н?чога ?ншага ? ма?х к?шэнях не было.
- Вось, - працягну? я М?шку знаходку.
- Там? - спыта? ён, к??ну?шы галавой у бок акна.
- Пад вадой, з разваленай сцяны выцягну?.
- Давай, - выхап?? л?сц?к з ма?х рук Сашка, - ста?це блок.
Як яму прыйшла ? галаву думка, што л?сц?к выпраменьвае ? што гэта
выпраменьванне трэба паспрабаваць злав?ць тэлепрыёмн?кам, не ведаю. У яго
за?сёды ? галаве по?на самых неверагодных думак. Здаралася, за ?х нам нават
пападала. Было ж, што мы спал?л? энергакабель, ? школа некальк? гадз?н
сядзела без электрычнасц?. Або друг?м разам, паверы?шы, што Сашка адкры?
новы, тэлепатычны метад уздзеяння на жывёл, мы ?начы забрал?ся ? вальер да
тыгра (гэта было на экскурс?? ? ?нды?) ? нараб?л? спалоху на ?сю акругу.
Але, так ц? ?накш, на гэты раз ён прыдума? здорава.
Сашка пастав?? л?сц?к побач з антэнай ? ?ключы? прыёмн?к. Электронны
настройшчык адразу выбра? патрэбную хвалю. Яна была нейкая незвычайная, не
?ласц?вая нашым тэле?стано?кам.
- Касм?чнага паходжання, - аж загарэ?ся Сашка. А мы з М?шкам
здагадал?ся, што цяпер ён нас не падпусц?ць да прыёмн?ка ? бл?зка. Космас
бы? яго заказн?кам.
Экран м?га?, не ажываючы, аднак, зус?м як тады, кал? не працуе
перадатчык. Але ён працава?. Мы гэта сам? бачыл?. Сашка падсуну? л?сц?к яшчэ
бл?жэй да антэны ? выключы? у лабараторы? святло.
Нейк? час экран не мяня?ся, потым у ?м нешта зварухнулася ?... я працёр
вочы. А кал? адня? ад ?х пальцы, на экране бы?... той самы дом, як? я бачы?
пад вадой, тольк? цэлы.
Адлюстраванне не до?га было нерухомым. Хутка дом пача? н?бы адступаць
на задн? план, адкрываючы перад сабой чысценьк? дворык. Некаторы час ён бы?
пусты, потым з ценю ад плота выйша? чалавек. Высок?, стройны, хоць ? не
малады. Ён бы? апрануты ? лёгк? зручны касцюм. Накшталт нашых сучасных
спарты?ных. Некальк? секунд чалавек мо?чк? ?з?ра?ся, н?бы сапра?ды бачы?
нас, ? нарэшце загавары?.
Прыёмн?к, аднак, не перадава? чамусьц? гук? яго голасу. Сашка круц??
л?сц?к ? так ? гэтак - н?чога не было чутно.
Ц?шыню парушы? стук у дзверы.
- Гэй, вы, ноч ужо, - пачул? мы вокл?ч дзяжурнага, - зараз выключаю
святло.
- Хадзем, Саша, - М?шка ?зя? сябра за руку, - за?тра даведаемся.
Той нехаця падпарадкава?ся.
Ц? трэба гаварыць, што сон до?га не мог узяць мяне. Я вароча?ся на
ложку, ? карц?ны, адна неверагоднейшая за другую, стаял? перад ма?м? вачыма.
Я н?бы бачы? невядомых касмана?та?, як?я прыляцел? на Зямлю тады, кал? наша
цыв?л?зацыя тольк? пачыналася. Потым той чалавек мне ?я?ля?ся зус?м не
чужынцам, а жыхарам м?ф?чнай Атлантыды... Я не паспе? н?чога дадумаць да
канца. В?даць, дзяжурны пачу?, што я варочаюся, ? ?ключы?
электра?сыпляльн?к.
Ран?цай, ледзь разв?днела, я памча? да Сашк?. Ён до?га не адчыня? ? ?сё
нешта незадаволена мармыта?.
- Хутчэй ты, - зазлава? я.
- А куды спяшацца? - Сашка нават не скрану?ся з месца.
- М?шка, ты чуеш? - закрыча? я на ?весь кал?дор, хаця М?шкава галава
?жо тырчала з дзвярэй суседняга пакоя.
- Давай, давай! - насел? мы ?двух на Сашку.
Ён нехаця сабра?ся ? паплё?ся за нам? следам.
У лабараторы? было ц?ха ? змрочна. М?шка, не запальваючы святло,
уключы? тэлепрыёмн?к. Экран зам?га? у прыцемках сотням? зеленаватых ?скарак.
М?нал? секунды, мабыць, хв?л?ны. Учарашняй карц?ны не было.
- Пасунь л?сц?к, - шапну? я, н?бы, сказа?шы гэта ?голас, мог спалохаць
таго невядомага дыктара.
- Не трэба, - раптам сказа? Сашка, - ён ужо н?чога не пакажа.
- Што-о!!! - мы абярнул?ся да яго.
- Я бы? тут уначы... Не мог жа я спаць, як вы. Тут цыв?л?зацыя, а вы...
- напа? ён на нас з М?шкам.
- Ну!
- Не крычы, - агрызну?ся Сашка, - сам? праспал?. Я тольк? хаце?
узмацн?ць зарад гэтага жалезнага абломка, як? вы называеце л?сц?кам, ?
пакла? пад прамень тэлекамеры. Хто яго зна?, што ён зус?м разрадз?цца.
Не ведаю, што зраб?л? б мы з Сашкам, каб не наста?н?к. Ён пачу? наш
крык ? прыйшо? у лабараторыю.
- Ваюеце? - усм?хну?ся наста?н?к, ? мы адразу астыл?.
Ён выслуха? нас мо?чк?, не сказа?шы н? слова асуджэння, быццам так ?
трэба было Сашку дзейн?чаць. Потым сказа?:
- Н?чога страшнага не здарылася. Думайце, шукайце, можа, В?це? л?сц?к
зно? загаворыць. А ня?дачы бываюць нават у выдатных даследчыка?...
Кал? наста?н?к пайшо?, мы яшчэ нейк? час пастаял?, пакуль у нас з
М?шкам зус?м не зн?кла злосць на Сашку. ? тады дал? адз?н аднаму клятву:
- Будзем шукаць, нават кал? на гэта спатрэб?цца ?сё наша жыццё.
Популярность: 12, Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:52:54 GMT