---------------------------------------------------------------------
     У.Шыц?к. "У час не вярнул?ся", "Мастацкая л?таратура", М?нск, 1975
     OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 л?пеня 2003 года
     ---------------------------------------------------------------------

     Пройдзе час,  з  зямных касмадрома? возьмуць старт вял?зныя зоркалёты ?
нак?руюцца да далёк?х галактык.
     Магчыма,  гэта адбудзецца ?жо ?  наступным стагоддз?,  магчыма,  значна
пазней.  Але  наша  мара не  хоча чакаць,  мы  ?жо  цяпер хочам ведаць,  што
напаткае бясстрашных астралётчыка? у  бясконцай прасторы.  Аб  ?х  прыгодах,
лёсе ? знаходках расказваецца ? гэтым зборн?ку фантастычных апавядання?.


     З таго моманту, як Ра?са Фёдара?на ?вайшла ? клас, Слава адчу? трывогу.
Наста?н?ца не пав?нна была выкл?каць яго,  ён адказва? тольк? надоечы.  А  ?
грудзях усё ро?на шчымела. Ад ?х Ра?сы Фёдара?ны можна было чакаць усяго - ?
чаго хочаш,  ? чаго не хочаш.  Слава не хаце?,  каб яго сёння выкл?кал?,  не
вывучы? урок. Ды х?ба ? жыцц? бывае так, як табе трэба? Вось ? сядз?, дрыжы.
? чаму гэта чалавек не ?мее адгадваць сваю будучыню?  Ну хаця б трошачк?, на
якую гадз?ну або нават на палову гадз?ны наперад...
     А  наста?н?ца не  спяшалася.  Яна ?важл?ва,  быццам ацэньваючы кожнага,
правяла поз?ркам па партах ? зно? сх?л?лася над класным журналам.  "Ну,  што
яна там корпаецца,  -  занепако??ся Слава. - Кол дык кол. Абы хутчэй ужо". ?
тады ?яв?? сабе,  як ста?ць перад наста?н?цай ? як яна пытае: "Сел?вон?к, за
як? час абедзве трубы напо?няць басейн?" Быццам гэта так ужо важна. У бацьк?
?  ?нстытуце электронна-выл?чальная машына  за  некальк?  хв?л?н  падл?чыла,
кольк?  вады  прынясе  рака  ?  цэлае  вадасхов?шча  за  год,  за  два...  А
патрэб?цца,  дык ? на дзесяць гадо? наперад падл?чыць. Але сцэна ганьбы была
такая яркая, што Слава аж сцепану?ся.
     - Ты чаго? - штурхну? яго ? бок сусед Косц?к Манцэв?ч.
     - Выкл?ча цябе, тады будзеш ведаць, - прашыпе? узлаваны Слава.
     - Бяда вял?кая!  -  Косц?к бы? выдатн?кам,  ?  для яго гэта праблема не
?снавала.
     Славу стала кры?дна,  што ёсць людз?,  як?я не баяцца наста?н?ка?, ? ён
рашы? падкалоць таварыша.
     - А ты ведаеш,  што табе паставяць?  -  шапну? ён,  косячыся, ц? не чуе
Ра?са Фёдара?на.
     Косц?к раскры? рот,  хаце?, в?даць, сказаць, што не сумняваецца. Але ён
бы? сумленны хлопец ? таму завага?ся.
     Слава  за?важы?  на  яго  твары  разгубленасць,  пераможна  паглядзе? ?
сказа?:
     - Бачыш...
     ? тут наста?н?ца, нарэшце, зраб?ла выбар. Выкл?кала Косцю.
     Манцэв?ч нешта п?са? на  дошцы.  Што -  Слава не бачы? ?  не чу?.  Як ?
няда?на,  ён зно? убачы? сябе ля дошк?.  Быццам рашае ?  н?як не можа рашыць
задачу, ? крэйда крышыцца, абсыпаецца на падлогу, пэцкае пальцы. Слава нават
пацёр пальцы аб калена,  каб ачысц?ць ?х ад крэйды, ?... на штанах застал?ся
белыя плямк?. Слава пакруц?? галавой, адганяючы прыв?д. Плямк? прапал?.
     - Сел?вон?к!
     "Дачака?ся!  -  м?льганула думка, ? ён пакорл?ва пайшо? да дошк?. - Але
?сё ро?на штаны не запэцкаю!" - з незразумелай для сябе ?партасцю рашы? ён.
     А далей было,  як у сне. Ён стая?, вада не хацела цячы з тых злашчасных
труб, крышылася крэйда, сыпалася на падлогу...
     - Ай,  Сел?вон?к,  ай, Сел?вон?к, - папракнула наста?н?ца, - не вучыш ?
на ?роках разма?ляеш...
     Яна гаварыла нешта яшчэ. Слава не слуха?. Ён, як зачараваны, глядзе? на
калена,  дзе  красавал?ся тры  белыя  плямк?  ад  брудных  пальца?.  ?  тады
прыгадалася:  сцэна,  якую ён уя?ля?,  ? сцэна,  якая адбылася з ?м на самой
справе,  был?  зус?м аднолькавыя.  Нават палоск?,  хаця  ён  не  зб?ра?ся ?х
раб?ць, был? так?я ж.
     Раз-пораз паглядаючы на  плямк?-палоск?,  Слава ?здыха?:  ён бязвольны,
н?кчэмны чалавек.  А  што будзе,  кал? яго напаткае сапра?днае выпрабаванне?
Потым падумалася,  што н?як?х так?х выпрабавання? у  яго на  бл?жэйшы час не
прадбачыцца,  ?  Слава  павесяле?.  Усе  гэтыя клопаты -  дробязь.  Падумаеш
задача! Ён, кал? захоча, рашыць яе сёння... або за?тра.
     На  вял?к?м перапынку Слава першым выбег з  класа.  На  гэтым перапынку
ме?ся адбыцца ?х матч з  шостым "а".  Слава ж цэнтр нападзення.  Ён падбяга?
ужо да спарты?най пляцо?к?,  дзе было футбольнае поле, як раптам нейк? голас
спыта?: "Чаго ты, уласна, спяшаешся?" Слава хаце? адказаць, нават аз?рну?ся,
шукаючы гэтага нахабн?ка, ? тады адчу?, што голас гуча? н?бы ? ?м сам?м. "Вы
прайграеце",  -  працягва? голас.  Слава спын??ся, сц?сну? кулак?. Вось яна,
бязвольнасць!  Але ён дакажа ?с?м.  ? сабе самому, ? шасц?класн?кам. А перад
вачам? стая? адз?н ?  той жа  эп?зод матча.  Слава аж плюну?.  Трэба ж:  ён,
Сел?вон?к,  лепшы футбал?ст класа,  у  якога так? моцны ? трапны ?дар левай,
выходз?ць адз?н  на  адз?н з  варатаром шостага "а"  Пецькам Масальск?м ?...
пускае мяч побач са  штангай.  Пецька нават не варухну?ся,  а  потьгм яшчэ ?
язык паказа?...
     - Ну,  я табе!  -  Слава сарва?ся з месца ?, м?наючы брамку, пераскочы?
цераз плот.  На хаду ск?дваючы св?тэр,  пад як?м была ?  яго надзета майка з
нумарам дзевяць, ён крыкну?: - На поле, час не церп?ць!
     Н?што не апра?двала Слав?ных прадчування?.  Ужо з першай атак? ён заб??
гол.  Пра?да, шасц?класн?к? не?забаве зайграл? лепш, але Слава ? таварышы па
камандзе захо?вал? перавагу ? л?ку.
     - Засталося пяць хв?л?н, - паведам?? Косц?к, прабягаючы м?ма Славы.
     - Угу, - задаволена к??ну? Слава ? падня? руку, просячы пас.
     Мяч да яго не дайшо?.  Больш таго, ён зрэза?ся з наг? абаронцы ? ?ляце?
у  вароты ?х каманды.  Слава нахмуры?ся.  Пачынаючы з  цэнтра,  ён адда? пас
назад Косц?ку,  а  сам  ?рвану?ся наперад.  ?  зно? мяч  да  яго не  трап??,
заблыта?ся ? нагах на ?х палав?не поля.  Потым,  як нехаця,  выкац??ся з-пад
купк? хлопца? ? спын??ся. Раней за ?с?х ля мяча апыну?ся шасц?класн?к. Слава
аж  зажмуры?ся.  За дзве хв?л?ны да канца матча яны прайгравал? ?жо з  л?кам
адз?н - два.
     - Адыграемся! - крыкну? ён сва?м хлопцам. - Пасн?, Манцэв?ч!
     Косц?к пасну?.  Выдатна. Так, як тольк? ён уме?: прама насупраць варот,
пад левую нагу.  Удар!..  Мяч ляц?ць побач з  бакавой штангай,  а  Пецька...
паказвае язык.
     Загуча?  св?сток  суддз?.  Запляскал?  ?  далон?,  зап?шчал?  дзя?чаты,
засв?сцел? хлопцы...  Слава як не чу? усяго гэтага.  Ён дз?в??ся з сябе, што
так дакладна прадбачы?, як скончыцца матч.
     ?  футбал?сты,  ?  гледачы до?га не затрымал?ся на пляцо?цы,  пабегл? ?
класы.  Слава аста?ся.  Ён панура бры? па школьным двары ? в?навац?? сябе за
промах.  На  момант падумалася,  што  зараз урок  класнай ?  яна  абавязкова
спытае,  дзе гэта Сел?вон?к,  ц? не захварэ? часам?  А за?тра нап?ша бацькам
зап?ску,  ? ён сам аднясе яе. Слава па прывычцы паспрабава? уяв?ць сабе, што
зараз адбываецца ? класе,  але н?чога не атрымалася.  Мро?лася нейкая лухта.
Трэба ж, быццам не класная, а сам дырэктар - ён жыве ? суседн?м з ?хн?м доме
- сустрэ?шы бацьку на а?тобусным прыпынку, паскардз??ся на яго, Славу.
     Слава аж  памаца? свой  лоб:  такое можа  прывярэдз?цца тольк? хвораму.
Адз?н,  нават  два  ?рок?  -  дробязь,  у  горшым  выпадку на  савет  атрада
пацягнуць.  Дырэктар тут н? пры чым.  Слава ?здыхну? з  палёгкай ?  прыбав??
кроку.
     - Маз?ла, маз?ла!
     Слава аз?рну?ся, ц?кава, каго гэта так дражняць?
     Некальк? першаклашак -  во,  драбнота!  -  нахабна  глядзел? на  яго  ?
па?тарал?:
     - Сел?вон?к маз?ла!
     - Я вам дам маз?лу, - узлава?ся Слава ? рушы? да малых.
     Хлапчук?  к?нул?ся  хто   куды.   Тольк?  адз?н,   самы  меншы,   нешта
прамарудз??,  ?  Слава  да?  яму  штурхеля.  Не  надта моцнага,  больш,  каб
напалохаць.  Малы аказа?ся ня?клюдай,  зачап??ся нагой за  нагу ?  плюхну?ся
тварам у  пясок.  Ён адразу ж  падхап??ся ?  памча?ся за астатн?м?,  а Слава
за?важы?,  што ?  хлопца з носа паказалася кро?.  "Гэтага яшчэ не хапала,  -
падума? Слава. ? тут яго як пацягнула ?зняць вочы. Ён убачы? дырэктара, як?,
стоячы ля акна,  разма?ля? па тэлефоне ? строга глядзе? на яго. - Гэтага мне
не хапала!" - н?якавата па?тары? сабе Слава ? паплё?ся дадому.
     А далей зно? было так, як яму ?я?лялася. Дырэктар сустрэ? на а?тобусным
прыпынку бацьку ?  расказа?,  што  Слава не  тольк? прапускае занятк?,  а  ?
кры?дз?ць малых.
     Слава пасля не  спа? усю ноч.  Не таму,  што дасталося ад бацьк?.  Гэта
здарылася не ?першыню.  ? ? так?х выпадках,  як бы горка н? было, ён засына?
хутка.  Сёння ж ён на бацькавы словы нават не звярну? уваг?. Яго галава была
занята ?ншым:  ня?жо збылося жаданне,  якое прыйшло да яго ран?цай на ?року,
ня?жо цяпер ён зможа заглядваць у  будучыню?  ?  чаму менав?та ? яго,  Славы
Сел?вон?ка,  з'яв?лася такая здольнасць,  а не, скажам, у Косц?ка Манцэв?ча,
самага лепшага вучня ?х класа?
     Н?чога пэ?нага Слава так ? не прыдума?. Тым не менш бы? вельм? рады: ён
не  падобны  на  ?ншых,  ён  умее  прадбачыць  будучыню,  яму  цяпер  будуць
зайздросц?ць.  ?  не  падазрава? Слава,  што чакаюць яго цяпер не  шчасл?выя
хв?л?ны, а адны непрыемнасц?...
     Раней Слава н?кол? не клапац??ся,  што будзе потым. Будзе, ? ?сё. Цяпер
жа  ста?  баяцца  нават  думаць пра  гэта  "потым".  Бо  як  задумаецца,  то
абавязкова спра?дз?цца,  ды не добрае,  а,  наадварот,  дрэннае. А гало?нае,
няма яму н?якай карысц? ад гэтага.
     Ну,  што б,  здавалася, не папярэдз?ць яму сябе самога: гэтага не раб?,
туды не  хадз?,  бо  будзе так ?  так.  Дык не.  Як ужо сядз?ш у  класе,  не
вывучы?шы ?рока,  то тольк? тады даведаешся, чым скончыцца тваё гультайства.
А што ? ф?з?чным каб?неце здарылася!  Нават сорамна каму сказаць,  што ?мееш
прадбачыць  будучыню.   У  той  дзень  к?ра?н?к  ф?з?чнага  гуртка  чамусьц?
запазн??ся.  Усе хлопцы сядзел? ц?ха, чакал?. Аднаму Славу як хто калючак на
стул панак?да?.  То  туды сунецца,  то  сюды.  Пакуль не зачап?? нагой нейк?
провад ?  не вырва? яго з  клемы.  У каб?неце н?бы маланка бл?снула,  а тады
стала цёмна-цёмна.  Тольк? гут Славу ?яв?лася:  уваходз?ць, н?быта, к?ра?н?к
гуртка,  пытаецца,  што здарылася, ? кажа: "Парушальн?кам тэхн?к? бяспек? не
месца ? нашым гуртку. Так, рабяты?"
     ?  н?хто  не  паспачува? яму,  Славу  Сел?вон?ку,  лепшаму футбал?сту ?
класе: аднагалосна пастанав?л? выключыць яго з гуртка.
     Хаця Слава ? веда?, што ? сва?х прадбачаннях не памыляецца, на гэты раз
тольк? пасм?хну?ся сам  сабе.  Не  могуць хлопцы вынесц? яму  такое  суровае
спагнанне. ? ?зрадава?ся: нарэшце ён памыл??ся.
     На жаль,  не памыл??ся.  Выключыл?,  аднагалосна.  Што-што,  а глядзець
наперад ён,  аказваецца,  уме?.  ?  тут,  упершыню,  Слава спалоха?ся гэтага
свайго ?мення.  Ён зраб??ся ма?кл?вым, асцярожным. Кл?чуць хлопцы на футбол,
а ён выдумляе якую-небудзь прычыну,  каб адмов?цца, бо лепш не пайсц? зус?м,
чым загадзя ведаць,  кал? ты па варотах прамажаш. Не вывучыць урок - з класа
збяжыць. Каб не папасц? ? аварыю - у а?тобус не сядзе...
     ? Косц?к, ? астатн?я сябры спачатку пытал?ся, што з ?м. Ён адмо?чва?ся.
Як ты ?м скажаш,  кал? ?  сам не надта разумееш,  што гэта ? адкуль узялося,
кал?  н?як?х доказа? не  маеш.  Ну,  ?  пайшла пра  Славу  пагалоска як  пра
чалавека несучаснага,  ня?стойл?вага.  Слава  нават  пача? чакаць,  што  яго
не?забаве на  савет  атрада пакл?чуць,  каб  там  справаздачу трыма?.  Адным
словам,  жыццё пайшло туды-сюды,  ? ён скары?ся гэтаму.  З занятка?,  каб не
папасц? ? якую бяду, спяша?ся дадому ? зачыня?ся ? сва?м пако?.
     Аф?шу,  якая абвяшчала,  што  ?  школу прыедзе касмана?т Павел ?ванав?ч
Гушча,  Слава прачыта? яшчэ ран?цай.  На  перапынку,  кал? ?се вучн? был? на
двары,  ён зно? падышо? да аб'явы.  Яму вельм? хацелася пабыць на сустрэчы з
чалавекам,  як? першы з людзей ступ?? на Марс, кал? ?дасца, пагаварыць нават
з ?м,  пара?цца.  Бо аб космасе Слава мары? ледзь не з першага класа, хаце?,
як вырасце,  стаць касмана?там.  Яшчэ няда?на ён бы? упэ?нены,  што стане. А
цяпер ужо -  не. Што з таго, кал? ён нават ? пагаворыць з Гушчам? Варта таму
тольк? папытаць,  як Слава вучыцца,  як паводз?ць сябе, ц? добры ён сябар, ?
адразу ?сё скончыцца. Каму патрэбны двоечн?к? ? недысцыпл?каваныя? Слава, як
наяве,  прадстав?? сабе вын?к магчымай размовы з касмана?там ? адвярну?ся ад
аф?шы.
     - Ты што так? засмучаны? - пачу? ён збоку чыйсьц? ц?х? голас.
     Слава падума?,  што  гэта зно? ягонае славутае прадбачанне напам?нае аб
сабе, ? не адказа?.
     - А ?сё-так?? - не адстава? голас.
     Слава  на  ?сяк?  выпадак скас?? вочы.  Побач  стая? незнаёмы чалавек ?
?важл?ва глядзе? на яго.  Слава рашы?,  што гэта нехта з бацько?, ? пац?сну?
плячам?.
     - Давай пройдземся, вунь да таго акна, - чалавек паказа? на друг? канец
кал?дора ? пакла? на Слав?на плячо руку. - Ты хто?
     - Слава  Сел?вон?к,  -  адкрыты ласкавы поз?рк чалавека спадаба?ся яму,
выкл?ка? давер.
     - А  я -  Павел ?ванав?ч.  Вось ? пазнаём?л?ся.  Так?  То што ? цябе за
бяда, Слав?к?
     У Славы аж перахап?ла горла.  Ну,  канешне ж, ён ведае гэтага чалавека.
Кольк? разо? бачы? яго партрэты ? газетах, часоп?сах, па тэлев?зары. Як гэта
ён не пазна? адразу!
     Гушча глядзе? на яго,  пасм?ха?ся,  ? вясёлыя промн?к?-маршчынк? ва ?се
бак? разбегл?ся ад яго вачэй. Потым Павел ?ванав?ч пасур'ёзне? ? сказа?:
     - Кал? гэта тайна, я прашу прабачэння.
     Ад роспачы,  што гэты чалавек возьме зараз ?  пойдзе,  у Славы на вачах
выступ?л? слёзы. Ён ледзь не крыкну?:
     - Не, не...
     - Ты, напэ?на, хочаш стаць касмана?там?
     Слава тольк? матну? галавой, баючыся словам? парушыць сваё шчасце.
     - Усё залежыць ад цябе...  -  пача? бы? Гушча, але запну?ся ? спыта?: -
Не ?сё, так?
     - Ага, - выдав?? з сябе Слава ? раптам адчу? палёгку: з гэтым чалавекам
не трэба та?цца. - Я ста? бы касмана?там. Але я... прадбачу.
     Павел ?ванав?ч,  н?бы яму было ?сё зразумелым,  згодна к??ну? галавой ?
папрас??:
     - Кал? ласка, падрабязней.
     На  ?мгненне Славу зно? ахап?? адчай:  раптам Гушча не зразумее.  Аднак
вага?ся нядо?га.  Павел ?ванав?ч не абы-хто,  касмана?т,  ён усё зразумее. ?
пача?  расказваць,  баючыся аднаго,  каб  раптам  не  зазв?не? званок  ?  не
перашкодз?? ?м.
     Гушча  слуха?  уважл?ва,   сур'ёзна.  Кал?  Слава  скончы?,  нейк?  час
задумл?ва ма?ча?. Потым спыта?:
     - Прадбачанн? бываюць тольк? кепск?я?
     - Успам?наць боязна.
     - Хочаш ?х пазбав?цца?
     - Вельм?...
     - Так, так, - заклапочана прамов?? Павел ?ванав?ч. - Як? ? вас наступны
?рок?
     - Ф?з?ка...
     - Што гавораць твае прадбачанн??
     - Я ж у касмана?ты зб?раюся, - з дакорам адказа? Слава.
     - Значыць, вывучы?? Так. Вядома, кал? вывучы?, то н?як?я прадбачанн? не
страшныя. А ?ншыя ?рок? ты не спрабава? штодня вучыць? Не? А ты паспрабуй.
     Слава суме?ся.  Ён, зрэшты, ? чака? такога к?рунку ?х размовы, не трэба
было пачынаць...
     Павел ?ванав?ч, н?бы не за?важы? перамену ? яго настро?, прапанава?:
     - Вось табе мой  тэлефон.  Давай дамов?мся аб  адным.  Ты  цэлы тыдзень
будзеш вучыць не  тольк? ф?з?ку,  а  ?  астатн?я прадметы.  А  праз  тыдзень
пазвон?ш мне.  Паглядз?м,  што атрымаецца. ? на футбольныя трэн?ро?к? хадз?,
адпрацо?вай удар левай.  Ну,  а  малых...  Разумею,  гэта выпадкова.  Але ты
старайся ?сё-так? спачатку думаць, а потым раб?ць.
     ?  тут  зазв?не? званок,  кал?дор адразу напо?н??ся шумам -  вокл?чам?,
смехам, тупатам.
     - Пайду ? наста?н?цкую, - сказа? Гушча. - Пазвон?ш, га?
     - Абавязкова! - крыкну? Слава.

Популярность: 10, Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:52:54 GMT